Link tải luận văn miễn phí cho ae Kết Nối
MỤC LỤC
TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
CHƢƠNG I - MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TỘI SỬ DỤNG MẠNG MÁY
TÍNH, MẠNG VIỄN THÔNG, MẠNG INTERNET HOẶC THIẾT BỊ SỐ
THỰC HIỆN HÀNH VI CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN ..............................................7
1.1. CƠ SỞ XÂY DỰNG ĐIỀU LUẬT ...............................................................7
1.1.1. Cơ sở khoa học .........................................................................................7
1.1.2. Cơ sở thực tiễn ..........................................................................................9
1.2. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM VÀ BẢN CHẤT CỦA TỘI SỬ DỤNG
MẠNG MÁY TÍNH, MẠNG VIỄN THÔNG, MẠNG INTERNET HOẶC
THIẾT BỊ SỐ THỰC HIỆN HÀNH VI CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN ...............13
1.2.1. Khái niệm tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng internet
hay thiết bị số thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản .......................................13
1.2.2. Đặc điểm của tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng
internet hay thiết bị số thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản..........................15
1.2.3. Bản chất của tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng
internet hay thiết bị số thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản..........................16
1.3. QUY ĐỊNH TRONG LUẬT HÌNH SỰ CỦA MỘT SỐ QUỐC GIA
VÀ TỔ CHỨC TRÊN THẾ GIỚI VỀ TỘI PHẠM TRỘM CẮP TÀI
SẢN QUA MẠNG ............................................................................................18
CHƢƠNG II - QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT HÌNH SỰ VỀ TỘI SỬ DỤNG
MẠNG MÁY TÍNH, MẠNG VIỄN THÔNG, MẠNG INTERNET HOẶC
THIẾT BỊ SỐ THỰC HIỆN HÀNH VI CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN ...................24
2.1. DẤU HIỆU PHÁP LÝ .................................................................................24
2.1.1. Khách thể của tội phạm ..........................................................................24
2.1.2. Mặt khách quan của tội phạm .................................................................26
2.1.3. Chủ thể của tội phạm ..............................................................................43
2.1.4. Mặt chủ quan của tội phạm ....................................................................44
2.2. HÌNH PHẠT .................................................................................................47
2.3. PHÂN BIỆT TỘI SỬ DỤNG MẠNG MÁY TÍNH, MẠNG VIỄN
THÔNG, MẠNG INTERNET HOẶC THIẾT BỊ SỐ THỰC HIỆN HÀNH
VI CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN VỚI MỘT SỐ TỘI PHẠM KHÁC .................51
2.3.1.Phân biệt với tội trộm cắp tài sản (điều 138 BLHS) ...............................51
2.3.2. Phân biệt với tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản (điều 139 BLHS) ..............52
2.3.3. Phân biệt với các tội trong lĩnh vực CNTT (điều 224, 225, 226, 226a) .53
CHƢƠNG III - THỰC TIỄN ÁP DỤNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VÀ
VẤN ĐỀ HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ TỘI SỬ DỤNG
MẠNG MÁY TÍNH, MẠNG VIỄN THÔNG, MẠNG INTERNET HOẶC
THIẾT BỊ SỐ THỰC HIỆN HÀNH VI CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN ...................55
3.1. THỰC TIỄN ÁP DỤNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT QUY ĐỊNH
CỦA PHÁP LUẬT VỀ TỘI SỬ DỤNG MẠNG MÁY TÍNH, MẠNG VIỄN
THÔNG, MẠNG INTERNET HOẶC THIẾT BỊ SỐ THỰC HIỆN HÀNH
VI CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN .............................................................................55
3.2. HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT ......................................65
KẾT LUẬN ..............................................................................................................69
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
BLHS :
Bộ luật Hình sự
CNTT :
Công nghệ thông tin
CTTP :
Cấu thành tội phạm
TAND :
Tòa án nhân dân
TMĐT :
Thương mại điện tử
TNHS :
Trách nhiệm hình sự
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài
Các kết quả nghiên cứu gần đây cho thấy, Việt Nam đứng thứ 18/20 quốc gia
có số người dùng internet lớn nhất thế giới và là nước đứng đầu ASEAN về số
lượng đăng ký tên miền quốc gia với 225970 tên miền năm 2012 [49]. Không
những thế, trong những năm gần đây, nước ta xếp thứ tư Đông Nam Á về ứng dụng
công nghệ thông tin (CNTT) phục vụ mọi mặt đời sống xã hội [50], xếp thứ 56 thế
giới về chỉ số cạnh tranh CNTT năm 2009 [51] và được đánh giá là không lạc hậu
về CNTT [52]. Thực tế cũng cho thấy rằng tốc độ phát triển CNTT và ứng dụng
CNTT của nước ta đang phát triển một cách rõ rệt thể hiện trên các lĩnh vực lớn như
phạm vi phủ sóng của mạng viễn thông, mạng internet, tốc độ phát triển của các
thuê bao mạng, các sản phẩm CNTT được sử dụng rộng rãi. Theo xu hướng mới
của toàn thế giới cũng như chính sách áp dụng thanh toán không dùng tiền mặt của
Chính phủ thì cho tới tháng 9 năm 2012 cả nước ta đã có tới 39 triệu tài khoản cá
nhân, thẻ ngân hàng đã được đông đảo người dân sử dụng với hơn 60 triệu thẻ và
339 thương hiệu thẻ. Tính từ đầu năm 2012 đến tháng 9 năm 2012 đã có gần 1,1
triệu ví điện tử được mở với khoảng 5 triệu giao dịch và tổng giá trị giao dịch đạt
trên 2550 tỷ đồng [56].
Tuy nhiên, sự phát triển CNTT ở nước ta cũng kéo theo những mặt hạn chế
nhất định. Có thể kể những bất cập phát sinh trong quá trình ứng dụng CNTT vào
cuộc sống như sau: năm 2011 Việt Nam đứng thứ 11 trên toàn cầu về các hoạt động
nhằm đe dọa tấn công mạng và hiểm họa mã độc; đã có khoảng 18,5 triệu thông tin
định danh bị rò rỉ [53]; năm 2012 xếp thứ 9 trong các nguồn phát tán thư rác [54] và
đứng thứ tư về các hoạt động “tiếp tay” cho thư rác [55]. Tội phạm lợi dụng CNTT
để chiếm đoạt tài sản ngày một gia tăng. Trong những năm gần đây, số vụ án bị
điều tra, phát hiện và xử lý ngày càng nhiều và có tính chất phức tạp. Các hành vi
phạm tội đã gây ra hậu quả nghiêm trọng cho xã hội. cách, thủ đoạn của
người phạm tội ngày một tinh vi hơn. Do tính chất mở của mạng không gian ảo và
2
điện toán đám mây mà tội phạm có tính chất quốc tế rõ rệt. Người phạm tội chủ yếu
là những người trẻ tuổi, am hiểu về CNTT và sử dụng nhiều thủ đoạn tinh vi nên
việc điều tra, phát hiện các hành vi phạm tội là rất khó khăn. Hơn nữa, quy định của
Bộ luật hình sự (BLHS) còn có nhiều điểm chưa hoàn thiện khiến cho việc điều tra,
xử lý tội phạm gặp rất nhiều khó khăn.
Thực tế cho thấy, trong những năm gần đây thường xuyên xảy ra các vụ
người phạm tội làm giả thẻ ATM, rút tiền từ tài khoản thẻ ATM của người khác,
thanh toán từ tài khoản thẻ tín dụng bị lộ thông tin, các tin nhắn quảng cáo và lừa
đảo được gửi với số lượng khổng lồ… Cường độ hoạt động của tội phạm không
ngừng gia tăng. Chúng thực hiện nhiều thủ đoạn khác nhau, học hỏi kinh nghiệm
lẫn nhau để thực hiện hành vi một cách dễ dàng.
Trước tình hình đó, BLHS của nước ta đã có quy định về tội sử dụng mạng
máy tính, mạng viễn thông, mạng internet hay thiết bị số thực hiện hành vi chiếm
đoạt tài sản nhưng chưa được áp dụng một cách hiệu quả. Việc phát hiện tội phạm
còn gặp nhiều khó khăn. Khi đã phát hiện tội phạm và đưa ra xử lý lại thiếu các cơ
sở pháp lý để áp dụng. Khi đưa ra xét xử thì cũng chưa thống nhất về định tội danh
và một số trường hợp còn xử lý chưa nghiêm đối với các hành vi của bị cáo.
Nguyên nhân của những hạn chế trên là do nhận thức về tội phạm tại điều 226b là
chưa đầy đủ, thiếu những văn bản cụ thể hướng dẫn chi tiết những quy định của
điều luật này.
Theo quyết định số: 2453/QĐ-TTg do Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày
27 tháng 12 năm 2011 về việc phê duyệt đề án đẩy mạnh thanh toán không dùng
tiền mặt tại Việt Nam giai đoạn 2011 – 2015 thì ngoài việc phát triển cơ sở hạ tầng,
nguồn nhân lực, hợp tác quốc tế thì việc hoàn thiện khung chính sách trong đó có
hoàn thiện các quy định của pháp luật là rất rất cần thiết và đóng vai trò quan trọng.
Do đó, việc nghiên cứu tội phạm tại điều 226b là yêu cầu có tính cấp thiết. Chính vì
vậy mà tác giả đã lựa chọn đề tài tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông,
mạng internet hay thiết bị số thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản làm nội dung
nghiên cứu cho luận văn thạc sĩ luật học của mình.
3
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Điều 226b mới được bổ sung vào BLHS năm 2009 nên những nghiên cứu về
tội này còn khá khiêm tốn.
Về mặt lý luận, đã có các công trình về tội phạm tại điều 226b được công bố
như sau:“Giáo trình luật hình sự Việt Nam tập II” (Nxb Công an nhân dân, Hà Nội
năm 2010) của trường Đại học Luật Hà Nội [26]; “Bình luận khoa học Bộ luật Hình
sự năm 1999 sửa đổi, bổ sung năm 2009” (Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội năm
2010) của TS. Nguyễn Đức Mai và đồng tác giả [18]; “Bình luận khoa học Bộ luật
Hình sự đã được sửa đổi, bổ sung năm 2009 tập I” (Nxb Lao động, Hà Nội năm
2009) của TS. Trần Minh Hưởng và đồng tác giả [22]. Các công trình trên chủ yếu
nêu một cách khái quát và ngắn gọn những dấu hiệu pháp lý cũng như hình phạt của
tội phạm quy định tại điều 226b.
Đề cập tới tội phạm chiếm đoạt tài sản bằng công nghệ cao có các công trình
như: “Tội phạm trong lĩnh vực Công nghệ thông tin” (Nxb Tư pháp, Hà Nội năm
2007) của TS. Phạm Văn Lợi và đồng tác giả đã đề cập tới đặc điểm của tội phạm
CNTT nói chung, quy định của các quốc gia và tổ chức trên thế giới trong đó có tội
phạm chiếm đoạt tài sản bằng các thiết bị công nghệ cao; “Tội phạm công nghệ
thông tin và sự khác biệt giữa tội phạm công nghệ thông tin với tội phạm thông
thường” của tác giả Đặng Trung Hà, Tạp chí Dân chủ & Pháp luật số 3 năm 2009 chủ
yếu so sánh tội phạm có sử dụng thiết bị công nghệ cao và tội phạm truyền thống. Các
công trình này không đề cập cụ thể hay mô tả chi tiết về các hành vi phạm tội tại điều
226b mà chỉ nghiên cứu tội phạm CNTT dưới góc độ chung chung.
Ngoài ra, còn có một số công trình khác như: “Tội trộm cắp tài sản và đấu
tranh phòng chống tội phạm này ở Việt Nam” - Luận án tiến sĩ luật học của TS.
Hoàng Văn Hùng bảo vệ tại trường Đại học Luật Hà Nội năm 2007; “Xác định tội
Trộm cắp tài sản đối với người lắp đặt thiết bị thu phát viễn thông để thu lợi bất
chính là có căn cứ” của tác giả Đỗ Văn Chỉnh, Tạp chí Tòa án nhân dân số 19 năm
2004; “Chưa có căn cứ để truy cứu TNHS đối với hành vi lắp đặt, sử dụng thiết bị
viễn thông trái phép” của tác giả TS. Lê Đăng Doanh, Tạp chí Toàn án nhân dân số
4
17 năm 2004; “Về định tội danh đối với hành vi làm, sử dụng thẻ tín dụng giả hay
các loại thẻ khác để mua hàng hóa hay rút tiền tại các máy trả tiền tự động của
các ngân hàng” của tác giả TS. Lê Đăng Doanh, Tạp chí Toàn án nhân dân số 17
năm 2006; “Lắp đặt, sử dụng thiết bị viễn thông để thu lợi cước điện thoại trái phép
– có thể bị truy tố về tội Kinh doanh trái phép” của tác giả Trần Vũ Hải, Tạp chí
Tòa án nhân dân số 22 năm 2004; “Về hành vi lắp đặt, sử dụng thiết bị viễn thông
trái phép để thu cước điện thoại – phạm tội gì” của PGS.TS. Dương Tuyết Miên,
Tạp chí Tòa án nhân dân số 17 năm 2004… Các công trình trên đã nghiên cứu hành
vi của tội phạm tại điều 226b nhưng chỉ là nghiên cứu riêng lẻ từng hành vi chứ
không nghiên cứu đầy đủ các hành vi của điều 226b.
3. Mục đích, nhiệm vụ của việc nghiên cứu đề tài
Mục đích của luận văn là xây dựng cơ sở khoa học và thực tiễn cho các kiến
nghị nhằm hoàn thiện quy định của pháp luật về tội phạm tại điều 226b. Để đạt
được mục đích này thì luận văn có nhiệm vụ vận dụng lý luận chung về tội phạm để
làm sáng tỏ những vấn đề quy định của pháp luật tại điều 226b, nghiên cứu thực
tiễn để tìm ra những điểm bất cập từ đó đưa ra các đề xuất nhằm hoàn thiện các quy
định của pháp luật hiện hành.
4. Phạm vi nghiên cứu đề tài
Luận văn nghiên cứu dưới góc độ luật hình sự các quy định của pháp luật
Việt Nam về tội phạm tại điều 226b, nghiên cứu quy định của luật hình sự một số
nước và tổ chức quốc tế về tội phạm này, nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn cho
sự ra đời của điều luật và một số vụ án điển hình từ năm 2010 đến nay.
5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu đề tài
Luận văn được trình bày trên cơ sở vận dụng phép duy vật biện chứng và
duy vật lịch dử; lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin về Nhà nước và pháp luật; quan
điểm của Đảng và Nhà nước ta về chính sách hình sự. Phép duy vật biện chứng là
phương pháp luận để nhận thức bản chất của tội phạm tại điều 226b. Cặp phạm trù
cái chung và cái riêng là cơ sở để phân biệt tội phạm tại điều 226b với các tội phạm
5
khác… Quan điểm duy vật lịch sử là cơ sở để nghiên cứu các nguyên nhân ra đời
của điều luật. Quan điểm này cũng giúp tác giả hình dung thực trạng áp dụng pháp
luật trước khi và sau khi ra đời điều luật này.
Đề tài còn được nghiên cứu trên cơ sở kết hợp với một số phương pháp
nghiên cứu cụ thể khác như: phương pháp phân tích, thống kê, tổng hợp, so sánh…
Nhờ các phương pháp nói trên, luận văn có thể làm rõ được quy định của tội phạm
tại điều 226b, làm rõ thực tiễn áp dụng pháp luật của điều luật, chỉ ra những hạn chế
của luật hình sự về tội phạm này để từ đó có hướng đề xuất hoàn thiện.
6. Những kết quả nghiên cứu mới của luận văn
Đây là một công trình khoa học nghiên cứu ở cấp độ thạc sĩ đầu tiên tiếp cận
một cách toàn diện và tương đối đầy đủ các vấn đề về tội phạm quy định tại điều
226b. Công trình nghiên cứu đã có những đóng góp mới như sau:
1. Phân tích được các cơ sở khoa học và thực tiễn để xây dựng điều luật.
2. Đưa ra khái niệm, đặc điểm và bản chất của tội phạm quy định tại điều
226b BLHS.
3. Nghiên cứu một cách có chọn lọc quan điểm của luật hình sự các nước
Trung Quốc, Nhật Bản, Liên bang Nga, Cộng hòa liên bang Đức, Canada, Hoa Kỳ,
Anh và Hội đồng Châu Âu về tội phạm mạng (Công ước Budapest) về tội phạm
chiếm đoạt tài sản có sử dụng công nghệ cao.
4. Phân tích một cách toàn diện các quy định trong BLHS và văn bản hướng
dẫn về tội phạm tại điều 226b. Tìm ra những hạn chế trong quy định của pháp luật
về điều 226b.
5. Nghiên cứu thực tiễn áp dụng pháp luật về điều 226b BLHS trong đó chỉ
ra những kết quả đạt được trong phát hiện, điều tra và xử lý tội phạm cũng như
những hạn chế còn vướng mắc.
6. Đưa ra một số ý kiến nhằm hoàn thiện quy định của luật hình sự Việt Nam
về tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng internet hay thiết bị số thực
hiện hành vi chiếm đoạt tài sản.
6
7. Cơ cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
được kết cấu bao gồm 3 chương:
Chương I: Một số vấn đề chung về tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn
thông, mạng internet hay thiết bị số thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản
Chương II: Quy định của Bộ luật hình sự về tội sử dụng mạng máy tính,
mạng viễn thông, mạng internet hay thiết bị số thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản
Chương III: Thực tiễn áp dụng quy định của pháp luật và vấn đề hoàn thiện
quy định của pháp luật về tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng
internet hay thiết bị số thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản.
7
CHƢƠNG I
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TỘI SỬ DỤNG MẠNG MÁY TÍNH,
MẠNG VIỄN THÔNG, MẠNG INTERNET HOẶC THIẾT BỊ SỐ
THỰC HIỆN HÀNH VI CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN
1.1. CƠ SỞ XÂY DỰNG ĐIỀU LUẬT
Điều 226b mới được bổ sung tại kì họp thứ 5 của Quốc Hội khóa XII luật số
37/2009/QH12 ngày 19 tháng 6 năm 2009 và bắt đầu có hiệu lực thi hành vào ngày
01 tháng 01 năm 2010. Tại sao BLHS lại được bổ sung thêm điều 226b? để lý giải
được điều này tác giả căn cứ vào cơ sở khoa học và thực tiễn để phân tích và làm
sáng tỏ.
1.1.1. Cơ sở khoa học
Việc quy định tội phạm tại điều 226b chính là việc đã hình sự hóa một hành vi
từ không phải là tội phạm trở thành tội phạm. Hành vi này được bổ sung bởi vì nó
gây nguy hiểm đáng kể cho xã hội, diễn ra ngày càng phổ biến và phù hợp với chính
sách hình sự của nước ta.
Các hành vi quy định tại điều 226b có mức độ nguy hiểm đáng kể cho xã hội
mà các biện pháp phi hình sự không thể ngăn chặn một cách hiệu quả. Nhiều luật và
văn bản luật đã ra đời quy định các hành vi bị cấm cũng như biện pháp xử lý đối với
người vi phạm như: luật CNTT, luật giao dịch điện tử, luật viễn thông, các nghị
định của Chính phủ về lĩnh vực CNTT… Tuy nhiên, các quy định đó chưa được áp
dụng hiệu quả do mức xử phạt còn thấp, thiếu cơ chế kiểm tra, giám sát. Các vi
phạm trong lĩnh vực CNTT ngày càng gia tăng và ngày càng ảnh hưởng xấu đến xã
hội. Thời gian qua, tội phạm còn sử dụng các thiết bị CNTT để gây thiệt hại lên các
quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ đó là quan hệ sở hữu, an toàn trong lĩnh
vực CNTT, trật tự quản lý kinh tế. Càng ngày, thiệt hại về tài sản, máy móc, thiết bị
do các hành vi đó gây ra càng cao, uy tín của các tổ chức, cá nhân, ngân hàng bị ảnh
8
hưởng. Không những thế, loại tội phạm này còn tổn hại đến uy tín trong thanh toán
và giao dịch điện tử của Việt Nam với các nước trên thế giới. Hiệp hội thẻ quốc tế
khuyến cáo: nếu năm 2010 tình hình trộm cắp thông tin thẻ tín dụng của Việt Nam
không giảm xuống dưới 5% doanh số bán vé qua mạng thì họ sẽ không cho các loại
thẻ Visa và Master mua vé máy bay của Vietnam Airline nữa. Như vậy,
VietnamAirline mất một lượng lớn khách hàng mua vé bằng thẻ với doanh thu hàng
tỷ đồng mỗi năm.
Những hành vi được quy định tại điều 226b diễn ra ngày càng phổ biến và lặp
đi lặp lại nhiều lần. Từ năm 1999 khi BLHS ra đời, đã xuất hiện các hành vi trộm
cước viễn thông. Khi mạng internet phát triển mạnh mẽ ở Việt Nam thì bắt đầu có
các ứng dụng thanh toán trực tuyến và tội phạm chiếm đoạt tài sản qua mạng cũng
có môi trường thuận lợi để phát triển. Các diễn đàn mua bán thông tin tài khoản, thẻ
tín dụng vẫn hoạt động mạnh mẽ, các cách thủ đoạn của bọn tội phạm ngày
càng được thực hiện nhiều qua việc trao đổi, học hỏi lẫn nhau. Thực tế cũng cho
thấy, những vụ việc có liên quan đến tài sản ảo bị mất cắp, tài khoản ngân hàng bị
hacker xâm nhập, thẻ ATM bị làm giả để rút tiền… đã trở nên phổ biến hơn trong
thời gian gần đây.
Những hành vi phạm tội tại điều 226b đi ngược lại với lợi ích của cộng đồng,
gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho xã hội nên bị mọi người lên án. Việc hình sự
hóa hành vi trên được mọi người đồng tình ủng hộ và góp phần thực hiện có hiệu quả
việc phát hiện, điều tra và xử lý tội phạm. Hình sự hóa hành vi trên cũng không đi
ngược lại đạo đức, truyền thống của dân tộc hay chống lại bất kì một tôn giáo, tổ
chức, đoàn thể nào. Do đó, hình sự hóa hành vi sử dụng mạng máy tính, mạng viễn
thông, mạng internet hay thiết bị số thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản là hoàn
toàn phù hợp với đạo đức, truyền thống dân tộc và phù hợp với lợi ích của cộng đồng.
Chính sách hình sự của nhà nước là bảo đảm lợi ích chính đáng của con người,
góp phần bảo vệ an ninh, trật tự và công bằng xã hội trước sự tấn công của tội
phạm. Để thực hiện nhiệm vụ này, luật hình sự cũng phải được hoàn thiện bằng việc
hình sự hóa những hành vi nguy hiểm, gây hại cho xã hội để tạo cơ sở pháp lý cho
9
việc đấu tranh phòng, chống tội phạm. Việc bổ sung điều 226b chính là việc góp
phần thực hiện các nhiệm vụ đó.
Hành vi sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng internet hay thiết bị
số thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản không phù hợp với bất cứ CTTP nào của
BLHS hiện hành, chỉ có thể xử lý hành chính đối với hành vi này. Do vậy, cần
ban hành điều luật mới quy định về hành vi này.
Về mặt lý luận thì việc hình sự hóa các dạng hành vi quy định tại điều 226b là
phù hợp với khoa học luật hình sự. Hơn nữa, BLHS không có điều luật nào làm cơ
sở pháp lý đầy đủ để truy cứu TNHS đối với các hành vi trên. Vì vậy, có thể khẳng
định bổ sung điều 226b vào BLHS Việt Nam là việc làm phù hợp và cần thiết.
1.1.2. Cơ sở thực tiễn
Thứ nhất, CNTT là một thành tựu của thế hệ mới, nó ngày càng được ứng
dụng rộng rãi trong mọi mặt của đời sống xã hội đặc biệt là các hình thức lưu giữ và
sử dụng tiền điện tử. Việc sử dụng thẻ rút tiền, thẻ visa, thẻ tín dụng đã trở nên quen
thuộc và phổ biến ở nước ta. Nhiều doanh nghiệp, tập đoàn cũng sử dụng phương
thức thanh toán tiền điện tử để thực hiện các giao dịch lớn với các đối tác trên thế
giới. Tội phạm CNTT cũng đã nắm bắt được vấn đề này và bắt đầu có những cách
thức tấn công vào các tài sản ảo trên mạng.
Thứ hai, trước khi điều 226b ra đời, đã có sự tranh luận, chưa thống nhất trong
giới khoa học Việt Nam về một số loại hành vi phạm tội có liên quan đến CNTT và
viễn thông như sau:
Hành vi 1: dùng thẻ của người khác hay dùng thẻ giả rút tiền từ máy ATM có
ba quan điểm về định tội danh như sau: quan điểm 1 cho rằng đây là hành vi cấu
thành tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản tại điều 139 BLHS vì người phạm tội đã sử
dụng thông tin sai sự thật để đánh lừa người quản lý và chiếm đoạt tài sản [16,
tr.38-39]; quan điểm 2 cho rằng đây là hành vi cấu thành tội trộm cắp tài sản vì dữ
liệu mật mã của thẻ như một “chìa khóa”, việc dùng “chìa khóa” đó để mở tài khoản
tại các máy ATM để lấy tiền mặt thì có thể coi là lén lút đối với người quản lý tài
10
sản là các ngân hàng [13]; quan điểm 3 cho rằng đây là hành vi mới, không phù hợp
với cấu thành tội phạm (CTTP) của tội nào trong BLHS do vậy cần được bổ sung
vào BLHS Việt Nam nhóm hành vi này vì trong hành vi này người phạm tội lén lút
với chủ tài khoản nhưng lại thực hiện hành vi lừa đảo đối với các ngân hàng (người
quản lý tài sản) [13].
Hành vi 2: sử dụng những thông tin, dữ liệu có được để xâm nhập vào tài
khoản của người khác chiếm đoạt tài sản cũng có hai quan điểm nhận định khác
nhau: quan điểm thứ nhất cho rằng đó là hành vi cấu thành tội trộm cắp tài sản bởi
vì người phạm tội đã sử dụng những thông tin về tài khoản để lén lút thực hiện hành
vi chiếm đoạt tài sản; quan điểm thứ hai cho rằng đây không phải là hành vi lén lút
bởi vì người phạm tội thực hiện giao dịch một cách công khai, các ngân hàng biết
được đang có giao dịch diễn ra. Hành vi của người phạm tội là lừa đảo nhằm vượt
qua được sự quản lý của các ngân hàng để ngân hàng chấp nhận các lệnh từ tài
khoản bị xâm nhập.
Hành vi 3: lắp đặt, sử dụng các thiết bị viễn thông trái phép nhằm hưởng số
tiền cước phí chênh lệch giữa cước viễn thông quốc tế và nội hạt có bốn quan điểm
khác nhau: quan điểm 1 cho rằng đây là hành vi cấu thành tội trộm cắp tài sản được
quy định tại điều 138 BLHS bởi vì đối tượng tác động là tài sản. Tài sản này đang
được quản lý bởi Bộ Bưu chính Viễn thông nên là tài sản đang có chủ. Mục đích
của tội phạm là chiếm đoạt tài sản. Hành vi có dấu hiệu lén lút lắp đặt các thiết bị
nêu trên để chiếm đoạt tài sản [21], [17, tr.33-36], [11], [20]; quan điểm 2 cho rằng,
hành vi trên có thể bị truy tố về tội kinh doanh trái phép tại điều 159 BLHS bởi vì
người phạm tội đã bỏ vốn ra để mua và lắp đặt các thiết bị nhằm thu, phát sóng viễn
thông sau đó cung cấp dịch vụ kết nối cuộc gọi quốc tế giá rẻ. Như vậy, có thể thấy
rằng họ đã thực hiện quá trình kinh doanh. Đó là hành vi kinh doanh trái phép vì
không có đăng ký với cơ quan nhà nước, kinh doanh trên tài sản của người khác
[16]; quan điểm 3 cho rằng hành vi trên thuộc vào tội sử dụng trái phép tài sản điều
142 BLHS bởi vì mạng viễn thông cũng là một loại tài sản và có đăng ký chủ sở
hữu. Việc người phạm tội lắp đặt các thiết bị thu, phát sóng mà không được sự cho
11
phép của chủ sở hữu, gây thiệt hại về tài sản chính là việc đã sử dụng trái phép tài
sản của người khác [23]; quan điểm 4 cho rằng chưa có đủ căn cứ để truy cứu
TNHS với hành vi này bởi vì không phù hợp với bất cứ CTTP nào được quy định
trong BLHS hiện hành, chỉ có thể xử lý hành chính đối với hành vi này. Những
người theo quan điểm này đề nghị BLHS cần bổ sung một tội danh mới về loại hành
vi này [10], [12], [14], [24].
Thứ ba, thực tiễn xét xử trước khi điều 226b ra đời không thống nhất về tội
danh đối với một số hành vi sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng
internet thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản, đặc biệt là đối với ba hành vi sau đây:
Hành vi thứ nhất, người phạm tội dùng thẻ của người khác hay dùng thẻ giả
rút tiền từ máy ATM. Trước khi điều 226 được bổ sung có tòa xử về tội lừa đảo
chiếm đoạt tài sản, có tòa lại xử về tội làm, tàng trữ, lưu hành séc giả, các giấy tờ có
giá giả khác. Bản án số: 199/2001/HSST, tòa án nhân dân (TAND) thành phố Hà
Nội năm 2001 đã xét xử Lê Đồng N cùng đồng bọn sử dụng thẻ tín dụng giả để rút
tiền tại Việt Nam về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản [13]. Theo bản án số: 581/HSST
ngày 15/4/2005 của TAND thành phố H đã xử bị cáo Wong Chi F người Đài Loan
và đồng bọn về tội tàng trữ, lưu hành các giấy tờ có giá giả khác do có hành vi sử
dụng thẻ tín dụng giả mua hàng ở các cửa hàng chấp nhận thanh toán bằng thẻ tín
dụng [13].
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
MỤC LỤC
TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
CHƢƠNG I - MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TỘI SỬ DỤNG MẠNG MÁY
TÍNH, MẠNG VIỄN THÔNG, MẠNG INTERNET HOẶC THIẾT BỊ SỐ
THỰC HIỆN HÀNH VI CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN ..............................................7
1.1. CƠ SỞ XÂY DỰNG ĐIỀU LUẬT ...............................................................7
1.1.1. Cơ sở khoa học .........................................................................................7
1.1.2. Cơ sở thực tiễn ..........................................................................................9
1.2. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM VÀ BẢN CHẤT CỦA TỘI SỬ DỤNG
MẠNG MÁY TÍNH, MẠNG VIỄN THÔNG, MẠNG INTERNET HOẶC
THIẾT BỊ SỐ THỰC HIỆN HÀNH VI CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN ...............13
1.2.1. Khái niệm tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng internet
hay thiết bị số thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản .......................................13
1.2.2. Đặc điểm của tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng
internet hay thiết bị số thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản..........................15
1.2.3. Bản chất của tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng
internet hay thiết bị số thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản..........................16
1.3. QUY ĐỊNH TRONG LUẬT HÌNH SỰ CỦA MỘT SỐ QUỐC GIA
VÀ TỔ CHỨC TRÊN THẾ GIỚI VỀ TỘI PHẠM TRỘM CẮP TÀI
SẢN QUA MẠNG ............................................................................................18
CHƢƠNG II - QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT HÌNH SỰ VỀ TỘI SỬ DỤNG
MẠNG MÁY TÍNH, MẠNG VIỄN THÔNG, MẠNG INTERNET HOẶC
THIẾT BỊ SỐ THỰC HIỆN HÀNH VI CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN ...................24
2.1. DẤU HIỆU PHÁP LÝ .................................................................................24
2.1.1. Khách thể của tội phạm ..........................................................................24
2.1.2. Mặt khách quan của tội phạm .................................................................26
2.1.3. Chủ thể của tội phạm ..............................................................................43
2.1.4. Mặt chủ quan của tội phạm ....................................................................44
2.2. HÌNH PHẠT .................................................................................................47
2.3. PHÂN BIỆT TỘI SỬ DỤNG MẠNG MÁY TÍNH, MẠNG VIỄN
THÔNG, MẠNG INTERNET HOẶC THIẾT BỊ SỐ THỰC HIỆN HÀNH
VI CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN VỚI MỘT SỐ TỘI PHẠM KHÁC .................51
2.3.1.Phân biệt với tội trộm cắp tài sản (điều 138 BLHS) ...............................51
2.3.2. Phân biệt với tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản (điều 139 BLHS) ..............52
2.3.3. Phân biệt với các tội trong lĩnh vực CNTT (điều 224, 225, 226, 226a) .53
CHƢƠNG III - THỰC TIỄN ÁP DỤNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VÀ
VẤN ĐỀ HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ TỘI SỬ DỤNG
MẠNG MÁY TÍNH, MẠNG VIỄN THÔNG, MẠNG INTERNET HOẶC
THIẾT BỊ SỐ THỰC HIỆN HÀNH VI CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN ...................55
3.1. THỰC TIỄN ÁP DỤNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT QUY ĐỊNH
CỦA PHÁP LUẬT VỀ TỘI SỬ DỤNG MẠNG MÁY TÍNH, MẠNG VIỄN
THÔNG, MẠNG INTERNET HOẶC THIẾT BỊ SỐ THỰC HIỆN HÀNH
VI CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN .............................................................................55
3.2. HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT ......................................65
KẾT LUẬN ..............................................................................................................69
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
BLHS :
Bộ luật Hình sự
CNTT :
Công nghệ thông tin
CTTP :
Cấu thành tội phạm
TAND :
Tòa án nhân dân
TMĐT :
Thương mại điện tử
TNHS :
Trách nhiệm hình sự
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài
Các kết quả nghiên cứu gần đây cho thấy, Việt Nam đứng thứ 18/20 quốc gia
có số người dùng internet lớn nhất thế giới và là nước đứng đầu ASEAN về số
lượng đăng ký tên miền quốc gia với 225970 tên miền năm 2012 [49]. Không
những thế, trong những năm gần đây, nước ta xếp thứ tư Đông Nam Á về ứng dụng
công nghệ thông tin (CNTT) phục vụ mọi mặt đời sống xã hội [50], xếp thứ 56 thế
giới về chỉ số cạnh tranh CNTT năm 2009 [51] và được đánh giá là không lạc hậu
về CNTT [52]. Thực tế cũng cho thấy rằng tốc độ phát triển CNTT và ứng dụng
CNTT của nước ta đang phát triển một cách rõ rệt thể hiện trên các lĩnh vực lớn như
phạm vi phủ sóng của mạng viễn thông, mạng internet, tốc độ phát triển của các
thuê bao mạng, các sản phẩm CNTT được sử dụng rộng rãi. Theo xu hướng mới
của toàn thế giới cũng như chính sách áp dụng thanh toán không dùng tiền mặt của
Chính phủ thì cho tới tháng 9 năm 2012 cả nước ta đã có tới 39 triệu tài khoản cá
nhân, thẻ ngân hàng đã được đông đảo người dân sử dụng với hơn 60 triệu thẻ và
339 thương hiệu thẻ. Tính từ đầu năm 2012 đến tháng 9 năm 2012 đã có gần 1,1
triệu ví điện tử được mở với khoảng 5 triệu giao dịch và tổng giá trị giao dịch đạt
trên 2550 tỷ đồng [56].
Tuy nhiên, sự phát triển CNTT ở nước ta cũng kéo theo những mặt hạn chế
nhất định. Có thể kể những bất cập phát sinh trong quá trình ứng dụng CNTT vào
cuộc sống như sau: năm 2011 Việt Nam đứng thứ 11 trên toàn cầu về các hoạt động
nhằm đe dọa tấn công mạng và hiểm họa mã độc; đã có khoảng 18,5 triệu thông tin
định danh bị rò rỉ [53]; năm 2012 xếp thứ 9 trong các nguồn phát tán thư rác [54] và
đứng thứ tư về các hoạt động “tiếp tay” cho thư rác [55]. Tội phạm lợi dụng CNTT
để chiếm đoạt tài sản ngày một gia tăng. Trong những năm gần đây, số vụ án bị
điều tra, phát hiện và xử lý ngày càng nhiều và có tính chất phức tạp. Các hành vi
phạm tội đã gây ra hậu quả nghiêm trọng cho xã hội. cách, thủ đoạn của
người phạm tội ngày một tinh vi hơn. Do tính chất mở của mạng không gian ảo và
2
điện toán đám mây mà tội phạm có tính chất quốc tế rõ rệt. Người phạm tội chủ yếu
là những người trẻ tuổi, am hiểu về CNTT và sử dụng nhiều thủ đoạn tinh vi nên
việc điều tra, phát hiện các hành vi phạm tội là rất khó khăn. Hơn nữa, quy định của
Bộ luật hình sự (BLHS) còn có nhiều điểm chưa hoàn thiện khiến cho việc điều tra,
xử lý tội phạm gặp rất nhiều khó khăn.
Thực tế cho thấy, trong những năm gần đây thường xuyên xảy ra các vụ
người phạm tội làm giả thẻ ATM, rút tiền từ tài khoản thẻ ATM của người khác,
thanh toán từ tài khoản thẻ tín dụng bị lộ thông tin, các tin nhắn quảng cáo và lừa
đảo được gửi với số lượng khổng lồ… Cường độ hoạt động của tội phạm không
ngừng gia tăng. Chúng thực hiện nhiều thủ đoạn khác nhau, học hỏi kinh nghiệm
lẫn nhau để thực hiện hành vi một cách dễ dàng.
Trước tình hình đó, BLHS của nước ta đã có quy định về tội sử dụng mạng
máy tính, mạng viễn thông, mạng internet hay thiết bị số thực hiện hành vi chiếm
đoạt tài sản nhưng chưa được áp dụng một cách hiệu quả. Việc phát hiện tội phạm
còn gặp nhiều khó khăn. Khi đã phát hiện tội phạm và đưa ra xử lý lại thiếu các cơ
sở pháp lý để áp dụng. Khi đưa ra xét xử thì cũng chưa thống nhất về định tội danh
và một số trường hợp còn xử lý chưa nghiêm đối với các hành vi của bị cáo.
Nguyên nhân của những hạn chế trên là do nhận thức về tội phạm tại điều 226b là
chưa đầy đủ, thiếu những văn bản cụ thể hướng dẫn chi tiết những quy định của
điều luật này.
Theo quyết định số: 2453/QĐ-TTg do Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày
27 tháng 12 năm 2011 về việc phê duyệt đề án đẩy mạnh thanh toán không dùng
tiền mặt tại Việt Nam giai đoạn 2011 – 2015 thì ngoài việc phát triển cơ sở hạ tầng,
nguồn nhân lực, hợp tác quốc tế thì việc hoàn thiện khung chính sách trong đó có
hoàn thiện các quy định của pháp luật là rất rất cần thiết và đóng vai trò quan trọng.
Do đó, việc nghiên cứu tội phạm tại điều 226b là yêu cầu có tính cấp thiết. Chính vì
vậy mà tác giả đã lựa chọn đề tài tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông,
mạng internet hay thiết bị số thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản làm nội dung
nghiên cứu cho luận văn thạc sĩ luật học của mình.
3
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Điều 226b mới được bổ sung vào BLHS năm 2009 nên những nghiên cứu về
tội này còn khá khiêm tốn.
Về mặt lý luận, đã có các công trình về tội phạm tại điều 226b được công bố
như sau:“Giáo trình luật hình sự Việt Nam tập II” (Nxb Công an nhân dân, Hà Nội
năm 2010) của trường Đại học Luật Hà Nội [26]; “Bình luận khoa học Bộ luật Hình
sự năm 1999 sửa đổi, bổ sung năm 2009” (Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội năm
2010) của TS. Nguyễn Đức Mai và đồng tác giả [18]; “Bình luận khoa học Bộ luật
Hình sự đã được sửa đổi, bổ sung năm 2009 tập I” (Nxb Lao động, Hà Nội năm
2009) của TS. Trần Minh Hưởng và đồng tác giả [22]. Các công trình trên chủ yếu
nêu một cách khái quát và ngắn gọn những dấu hiệu pháp lý cũng như hình phạt của
tội phạm quy định tại điều 226b.
Đề cập tới tội phạm chiếm đoạt tài sản bằng công nghệ cao có các công trình
như: “Tội phạm trong lĩnh vực Công nghệ thông tin” (Nxb Tư pháp, Hà Nội năm
2007) của TS. Phạm Văn Lợi và đồng tác giả đã đề cập tới đặc điểm của tội phạm
CNTT nói chung, quy định của các quốc gia và tổ chức trên thế giới trong đó có tội
phạm chiếm đoạt tài sản bằng các thiết bị công nghệ cao; “Tội phạm công nghệ
thông tin và sự khác biệt giữa tội phạm công nghệ thông tin với tội phạm thông
thường” của tác giả Đặng Trung Hà, Tạp chí Dân chủ & Pháp luật số 3 năm 2009 chủ
yếu so sánh tội phạm có sử dụng thiết bị công nghệ cao và tội phạm truyền thống. Các
công trình này không đề cập cụ thể hay mô tả chi tiết về các hành vi phạm tội tại điều
226b mà chỉ nghiên cứu tội phạm CNTT dưới góc độ chung chung.
Ngoài ra, còn có một số công trình khác như: “Tội trộm cắp tài sản và đấu
tranh phòng chống tội phạm này ở Việt Nam” - Luận án tiến sĩ luật học của TS.
Hoàng Văn Hùng bảo vệ tại trường Đại học Luật Hà Nội năm 2007; “Xác định tội
Trộm cắp tài sản đối với người lắp đặt thiết bị thu phát viễn thông để thu lợi bất
chính là có căn cứ” của tác giả Đỗ Văn Chỉnh, Tạp chí Tòa án nhân dân số 19 năm
2004; “Chưa có căn cứ để truy cứu TNHS đối với hành vi lắp đặt, sử dụng thiết bị
viễn thông trái phép” của tác giả TS. Lê Đăng Doanh, Tạp chí Toàn án nhân dân số
4
17 năm 2004; “Về định tội danh đối với hành vi làm, sử dụng thẻ tín dụng giả hay
các loại thẻ khác để mua hàng hóa hay rút tiền tại các máy trả tiền tự động của
các ngân hàng” của tác giả TS. Lê Đăng Doanh, Tạp chí Toàn án nhân dân số 17
năm 2006; “Lắp đặt, sử dụng thiết bị viễn thông để thu lợi cước điện thoại trái phép
– có thể bị truy tố về tội Kinh doanh trái phép” của tác giả Trần Vũ Hải, Tạp chí
Tòa án nhân dân số 22 năm 2004; “Về hành vi lắp đặt, sử dụng thiết bị viễn thông
trái phép để thu cước điện thoại – phạm tội gì” của PGS.TS. Dương Tuyết Miên,
Tạp chí Tòa án nhân dân số 17 năm 2004… Các công trình trên đã nghiên cứu hành
vi của tội phạm tại điều 226b nhưng chỉ là nghiên cứu riêng lẻ từng hành vi chứ
không nghiên cứu đầy đủ các hành vi của điều 226b.
3. Mục đích, nhiệm vụ của việc nghiên cứu đề tài
Mục đích của luận văn là xây dựng cơ sở khoa học và thực tiễn cho các kiến
nghị nhằm hoàn thiện quy định của pháp luật về tội phạm tại điều 226b. Để đạt
được mục đích này thì luận văn có nhiệm vụ vận dụng lý luận chung về tội phạm để
làm sáng tỏ những vấn đề quy định của pháp luật tại điều 226b, nghiên cứu thực
tiễn để tìm ra những điểm bất cập từ đó đưa ra các đề xuất nhằm hoàn thiện các quy
định của pháp luật hiện hành.
4. Phạm vi nghiên cứu đề tài
Luận văn nghiên cứu dưới góc độ luật hình sự các quy định của pháp luật
Việt Nam về tội phạm tại điều 226b, nghiên cứu quy định của luật hình sự một số
nước và tổ chức quốc tế về tội phạm này, nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn cho
sự ra đời của điều luật và một số vụ án điển hình từ năm 2010 đến nay.
5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu đề tài
Luận văn được trình bày trên cơ sở vận dụng phép duy vật biện chứng và
duy vật lịch dử; lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin về Nhà nước và pháp luật; quan
điểm của Đảng và Nhà nước ta về chính sách hình sự. Phép duy vật biện chứng là
phương pháp luận để nhận thức bản chất của tội phạm tại điều 226b. Cặp phạm trù
cái chung và cái riêng là cơ sở để phân biệt tội phạm tại điều 226b với các tội phạm
5
khác… Quan điểm duy vật lịch sử là cơ sở để nghiên cứu các nguyên nhân ra đời
của điều luật. Quan điểm này cũng giúp tác giả hình dung thực trạng áp dụng pháp
luật trước khi và sau khi ra đời điều luật này.
Đề tài còn được nghiên cứu trên cơ sở kết hợp với một số phương pháp
nghiên cứu cụ thể khác như: phương pháp phân tích, thống kê, tổng hợp, so sánh…
Nhờ các phương pháp nói trên, luận văn có thể làm rõ được quy định của tội phạm
tại điều 226b, làm rõ thực tiễn áp dụng pháp luật của điều luật, chỉ ra những hạn chế
của luật hình sự về tội phạm này để từ đó có hướng đề xuất hoàn thiện.
6. Những kết quả nghiên cứu mới của luận văn
Đây là một công trình khoa học nghiên cứu ở cấp độ thạc sĩ đầu tiên tiếp cận
một cách toàn diện và tương đối đầy đủ các vấn đề về tội phạm quy định tại điều
226b. Công trình nghiên cứu đã có những đóng góp mới như sau:
1. Phân tích được các cơ sở khoa học và thực tiễn để xây dựng điều luật.
2. Đưa ra khái niệm, đặc điểm và bản chất của tội phạm quy định tại điều
226b BLHS.
3. Nghiên cứu một cách có chọn lọc quan điểm của luật hình sự các nước
Trung Quốc, Nhật Bản, Liên bang Nga, Cộng hòa liên bang Đức, Canada, Hoa Kỳ,
Anh và Hội đồng Châu Âu về tội phạm mạng (Công ước Budapest) về tội phạm
chiếm đoạt tài sản có sử dụng công nghệ cao.
4. Phân tích một cách toàn diện các quy định trong BLHS và văn bản hướng
dẫn về tội phạm tại điều 226b. Tìm ra những hạn chế trong quy định của pháp luật
về điều 226b.
5. Nghiên cứu thực tiễn áp dụng pháp luật về điều 226b BLHS trong đó chỉ
ra những kết quả đạt được trong phát hiện, điều tra và xử lý tội phạm cũng như
những hạn chế còn vướng mắc.
6. Đưa ra một số ý kiến nhằm hoàn thiện quy định của luật hình sự Việt Nam
về tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng internet hay thiết bị số thực
hiện hành vi chiếm đoạt tài sản.
6
7. Cơ cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
được kết cấu bao gồm 3 chương:
Chương I: Một số vấn đề chung về tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn
thông, mạng internet hay thiết bị số thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản
Chương II: Quy định của Bộ luật hình sự về tội sử dụng mạng máy tính,
mạng viễn thông, mạng internet hay thiết bị số thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản
Chương III: Thực tiễn áp dụng quy định của pháp luật và vấn đề hoàn thiện
quy định của pháp luật về tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng
internet hay thiết bị số thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản.
7
CHƢƠNG I
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TỘI SỬ DỤNG MẠNG MÁY TÍNH,
MẠNG VIỄN THÔNG, MẠNG INTERNET HOẶC THIẾT BỊ SỐ
THỰC HIỆN HÀNH VI CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN
1.1. CƠ SỞ XÂY DỰNG ĐIỀU LUẬT
Điều 226b mới được bổ sung tại kì họp thứ 5 của Quốc Hội khóa XII luật số
37/2009/QH12 ngày 19 tháng 6 năm 2009 và bắt đầu có hiệu lực thi hành vào ngày
01 tháng 01 năm 2010. Tại sao BLHS lại được bổ sung thêm điều 226b? để lý giải
được điều này tác giả căn cứ vào cơ sở khoa học và thực tiễn để phân tích và làm
sáng tỏ.
1.1.1. Cơ sở khoa học
Việc quy định tội phạm tại điều 226b chính là việc đã hình sự hóa một hành vi
từ không phải là tội phạm trở thành tội phạm. Hành vi này được bổ sung bởi vì nó
gây nguy hiểm đáng kể cho xã hội, diễn ra ngày càng phổ biến và phù hợp với chính
sách hình sự của nước ta.
Các hành vi quy định tại điều 226b có mức độ nguy hiểm đáng kể cho xã hội
mà các biện pháp phi hình sự không thể ngăn chặn một cách hiệu quả. Nhiều luật và
văn bản luật đã ra đời quy định các hành vi bị cấm cũng như biện pháp xử lý đối với
người vi phạm như: luật CNTT, luật giao dịch điện tử, luật viễn thông, các nghị
định của Chính phủ về lĩnh vực CNTT… Tuy nhiên, các quy định đó chưa được áp
dụng hiệu quả do mức xử phạt còn thấp, thiếu cơ chế kiểm tra, giám sát. Các vi
phạm trong lĩnh vực CNTT ngày càng gia tăng và ngày càng ảnh hưởng xấu đến xã
hội. Thời gian qua, tội phạm còn sử dụng các thiết bị CNTT để gây thiệt hại lên các
quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ đó là quan hệ sở hữu, an toàn trong lĩnh
vực CNTT, trật tự quản lý kinh tế. Càng ngày, thiệt hại về tài sản, máy móc, thiết bị
do các hành vi đó gây ra càng cao, uy tín của các tổ chức, cá nhân, ngân hàng bị ảnh
8
hưởng. Không những thế, loại tội phạm này còn tổn hại đến uy tín trong thanh toán
và giao dịch điện tử của Việt Nam với các nước trên thế giới. Hiệp hội thẻ quốc tế
khuyến cáo: nếu năm 2010 tình hình trộm cắp thông tin thẻ tín dụng của Việt Nam
không giảm xuống dưới 5% doanh số bán vé qua mạng thì họ sẽ không cho các loại
thẻ Visa và Master mua vé máy bay của Vietnam Airline nữa. Như vậy,
VietnamAirline mất một lượng lớn khách hàng mua vé bằng thẻ với doanh thu hàng
tỷ đồng mỗi năm.
Những hành vi được quy định tại điều 226b diễn ra ngày càng phổ biến và lặp
đi lặp lại nhiều lần. Từ năm 1999 khi BLHS ra đời, đã xuất hiện các hành vi trộm
cước viễn thông. Khi mạng internet phát triển mạnh mẽ ở Việt Nam thì bắt đầu có
các ứng dụng thanh toán trực tuyến và tội phạm chiếm đoạt tài sản qua mạng cũng
có môi trường thuận lợi để phát triển. Các diễn đàn mua bán thông tin tài khoản, thẻ
tín dụng vẫn hoạt động mạnh mẽ, các cách thủ đoạn của bọn tội phạm ngày
càng được thực hiện nhiều qua việc trao đổi, học hỏi lẫn nhau. Thực tế cũng cho
thấy, những vụ việc có liên quan đến tài sản ảo bị mất cắp, tài khoản ngân hàng bị
hacker xâm nhập, thẻ ATM bị làm giả để rút tiền… đã trở nên phổ biến hơn trong
thời gian gần đây.
Những hành vi phạm tội tại điều 226b đi ngược lại với lợi ích của cộng đồng,
gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho xã hội nên bị mọi người lên án. Việc hình sự
hóa hành vi trên được mọi người đồng tình ủng hộ và góp phần thực hiện có hiệu quả
việc phát hiện, điều tra và xử lý tội phạm. Hình sự hóa hành vi trên cũng không đi
ngược lại đạo đức, truyền thống của dân tộc hay chống lại bất kì một tôn giáo, tổ
chức, đoàn thể nào. Do đó, hình sự hóa hành vi sử dụng mạng máy tính, mạng viễn
thông, mạng internet hay thiết bị số thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản là hoàn
toàn phù hợp với đạo đức, truyền thống dân tộc và phù hợp với lợi ích của cộng đồng.
Chính sách hình sự của nhà nước là bảo đảm lợi ích chính đáng của con người,
góp phần bảo vệ an ninh, trật tự và công bằng xã hội trước sự tấn công của tội
phạm. Để thực hiện nhiệm vụ này, luật hình sự cũng phải được hoàn thiện bằng việc
hình sự hóa những hành vi nguy hiểm, gây hại cho xã hội để tạo cơ sở pháp lý cho
9
việc đấu tranh phòng, chống tội phạm. Việc bổ sung điều 226b chính là việc góp
phần thực hiện các nhiệm vụ đó.
Hành vi sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng internet hay thiết bị
số thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản không phù hợp với bất cứ CTTP nào của
BLHS hiện hành, chỉ có thể xử lý hành chính đối với hành vi này. Do vậy, cần
ban hành điều luật mới quy định về hành vi này.
Về mặt lý luận thì việc hình sự hóa các dạng hành vi quy định tại điều 226b là
phù hợp với khoa học luật hình sự. Hơn nữa, BLHS không có điều luật nào làm cơ
sở pháp lý đầy đủ để truy cứu TNHS đối với các hành vi trên. Vì vậy, có thể khẳng
định bổ sung điều 226b vào BLHS Việt Nam là việc làm phù hợp và cần thiết.
1.1.2. Cơ sở thực tiễn
Thứ nhất, CNTT là một thành tựu của thế hệ mới, nó ngày càng được ứng
dụng rộng rãi trong mọi mặt của đời sống xã hội đặc biệt là các hình thức lưu giữ và
sử dụng tiền điện tử. Việc sử dụng thẻ rút tiền, thẻ visa, thẻ tín dụng đã trở nên quen
thuộc và phổ biến ở nước ta. Nhiều doanh nghiệp, tập đoàn cũng sử dụng phương
thức thanh toán tiền điện tử để thực hiện các giao dịch lớn với các đối tác trên thế
giới. Tội phạm CNTT cũng đã nắm bắt được vấn đề này và bắt đầu có những cách
thức tấn công vào các tài sản ảo trên mạng.
Thứ hai, trước khi điều 226b ra đời, đã có sự tranh luận, chưa thống nhất trong
giới khoa học Việt Nam về một số loại hành vi phạm tội có liên quan đến CNTT và
viễn thông như sau:
Hành vi 1: dùng thẻ của người khác hay dùng thẻ giả rút tiền từ máy ATM có
ba quan điểm về định tội danh như sau: quan điểm 1 cho rằng đây là hành vi cấu
thành tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản tại điều 139 BLHS vì người phạm tội đã sử
dụng thông tin sai sự thật để đánh lừa người quản lý và chiếm đoạt tài sản [16,
tr.38-39]; quan điểm 2 cho rằng đây là hành vi cấu thành tội trộm cắp tài sản vì dữ
liệu mật mã của thẻ như một “chìa khóa”, việc dùng “chìa khóa” đó để mở tài khoản
tại các máy ATM để lấy tiền mặt thì có thể coi là lén lút đối với người quản lý tài
10
sản là các ngân hàng [13]; quan điểm 3 cho rằng đây là hành vi mới, không phù hợp
với cấu thành tội phạm (CTTP) của tội nào trong BLHS do vậy cần được bổ sung
vào BLHS Việt Nam nhóm hành vi này vì trong hành vi này người phạm tội lén lút
với chủ tài khoản nhưng lại thực hiện hành vi lừa đảo đối với các ngân hàng (người
quản lý tài sản) [13].
Hành vi 2: sử dụng những thông tin, dữ liệu có được để xâm nhập vào tài
khoản của người khác chiếm đoạt tài sản cũng có hai quan điểm nhận định khác
nhau: quan điểm thứ nhất cho rằng đó là hành vi cấu thành tội trộm cắp tài sản bởi
vì người phạm tội đã sử dụng những thông tin về tài khoản để lén lút thực hiện hành
vi chiếm đoạt tài sản; quan điểm thứ hai cho rằng đây không phải là hành vi lén lút
bởi vì người phạm tội thực hiện giao dịch một cách công khai, các ngân hàng biết
được đang có giao dịch diễn ra. Hành vi của người phạm tội là lừa đảo nhằm vượt
qua được sự quản lý của các ngân hàng để ngân hàng chấp nhận các lệnh từ tài
khoản bị xâm nhập.
Hành vi 3: lắp đặt, sử dụng các thiết bị viễn thông trái phép nhằm hưởng số
tiền cước phí chênh lệch giữa cước viễn thông quốc tế và nội hạt có bốn quan điểm
khác nhau: quan điểm 1 cho rằng đây là hành vi cấu thành tội trộm cắp tài sản được
quy định tại điều 138 BLHS bởi vì đối tượng tác động là tài sản. Tài sản này đang
được quản lý bởi Bộ Bưu chính Viễn thông nên là tài sản đang có chủ. Mục đích
của tội phạm là chiếm đoạt tài sản. Hành vi có dấu hiệu lén lút lắp đặt các thiết bị
nêu trên để chiếm đoạt tài sản [21], [17, tr.33-36], [11], [20]; quan điểm 2 cho rằng,
hành vi trên có thể bị truy tố về tội kinh doanh trái phép tại điều 159 BLHS bởi vì
người phạm tội đã bỏ vốn ra để mua và lắp đặt các thiết bị nhằm thu, phát sóng viễn
thông sau đó cung cấp dịch vụ kết nối cuộc gọi quốc tế giá rẻ. Như vậy, có thể thấy
rằng họ đã thực hiện quá trình kinh doanh. Đó là hành vi kinh doanh trái phép vì
không có đăng ký với cơ quan nhà nước, kinh doanh trên tài sản của người khác
[16]; quan điểm 3 cho rằng hành vi trên thuộc vào tội sử dụng trái phép tài sản điều
142 BLHS bởi vì mạng viễn thông cũng là một loại tài sản và có đăng ký chủ sở
hữu. Việc người phạm tội lắp đặt các thiết bị thu, phát sóng mà không được sự cho
11
phép của chủ sở hữu, gây thiệt hại về tài sản chính là việc đã sử dụng trái phép tài
sản của người khác [23]; quan điểm 4 cho rằng chưa có đủ căn cứ để truy cứu
TNHS với hành vi này bởi vì không phù hợp với bất cứ CTTP nào được quy định
trong BLHS hiện hành, chỉ có thể xử lý hành chính đối với hành vi này. Những
người theo quan điểm này đề nghị BLHS cần bổ sung một tội danh mới về loại hành
vi này [10], [12], [14], [24].
Thứ ba, thực tiễn xét xử trước khi điều 226b ra đời không thống nhất về tội
danh đối với một số hành vi sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng
internet thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản, đặc biệt là đối với ba hành vi sau đây:
Hành vi thứ nhất, người phạm tội dùng thẻ của người khác hay dùng thẻ giả
rút tiền từ máy ATM. Trước khi điều 226 được bổ sung có tòa xử về tội lừa đảo
chiếm đoạt tài sản, có tòa lại xử về tội làm, tàng trữ, lưu hành séc giả, các giấy tờ có
giá giả khác. Bản án số: 199/2001/HSST, tòa án nhân dân (TAND) thành phố Hà
Nội năm 2001 đã xét xử Lê Đồng N cùng đồng bọn sử dụng thẻ tín dụng giả để rút
tiền tại Việt Nam về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản [13]. Theo bản án số: 581/HSST
ngày 15/4/2005 của TAND thành phố H đã xử bị cáo Wong Chi F người Đài Loan
và đồng bọn về tội tàng trữ, lưu hành các giấy tờ có giá giả khác do có hành vi sử
dụng thẻ tín dụng giả mua hàng ở các cửa hàng chấp nhận thanh toán bằng thẻ tín
dụng [13].
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
You must be registered for see links
Tags: phân biệt tội trộm cắp tài sản và tội sử dụng mạng máy tính, Vũ Thu Trang (2016), “Tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng internet, thiết bị số thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản trong luật Hình sự Việt Nam”. Luận văn Thạc sĩ luật học, Đại học quốc gia Hà Nội., tội sử dụng mạng máy tính chiếm đoạt tài sản, Tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản trong Bộ luật Hình sự 2015 / ThS. Ngô Quốc Cường, Dấu hiệu pháp lý các tội phạm trong lĩnh vực công nghệ thông tin, mạng diễn thông., ĐẶC ĐIỂM VÀ QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ TỘI PHẠM TRONG LĨNH VỰC CÔNG NGHỆ THÔNG TIN, MẠNG VIỄN THÔNG, vướng mắc trong thực hiện thông tư số 10/2012 về tội phạm công nghệ thông tin và viễn thông, bản án sử dụng mạng máy tính nhằm chiếm đoạt tài sản