Link tải miễn phí Luận văn: Nhân vật và người kể chuyện trong tiểu thuyết Lê Lựu : Luận văn ThS. Văn học: 60 22 01 20
Nhà xuất bản: ĐHKHXH & NV
Ngày: 2014
Miêu tả: 167 tr. + CD-ROM + tóm tắt
Luận văn ThS. Lý luận văn học -- Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn. Đại học Quốc gia Hà Nội, 2014
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài……………………………………………………….
2. Lịch sử vấn đề………………………………………………………….
3. Mục đích, đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu…………………………
4. Phƣơng pháp nghiên cứu ………………………………………..........
5. Cấu trúc luận văn……………………………………………………...
NỘI DUNG
Chƣơng 1: TIỂU THUYẾT LÊ LỰU TRONG DÒNG CHẢY TIỂU
THUYẾT ĐƢƠNG ĐẠI
1.1. Bức tranh chung của văn học Việt Nam thời kỳ Đổi mới
1.1.1. Cơ sở của công cuộc đổi mới văn học …………………………….
1.1.2. Tiểu thuyết Việt Nam thời kỳ Đổi mới …………………………….
1.2. Quá trình sáng tác và vị trí của tiểu thuyết Lê Lựu trong văn học
Việt Nam thời kỳ Đổi mới.
1.2.1. Quan điểm nghệ thuật……………………………………………...
1.2.2. Sự nghiệp sáng tác của Lê Lựu……………………………………
1.2.3. Vị trí của tiểu thuyết Lê Lựu trong văn học Việt Nam thời kỳ
Đổi mới…………………………………………………………………….
Chƣơng 2: NHÂN VẬT TRONG TIỂU THUYẾT LÊ LỰU
2.1. Nhân vật văn học và nhân vật tiểu thuyết ………………………….
2.2. Cảm hứng bi kịch và các kiểu nhân vật trong tiểu thuyết Lê Lựu...
2.2.1. Cảm hứng bi kịch trong văn học Việt Nam trước và sau thời kỳ
Đổi mới ……………………………………………………………………...
2.2.2. Nhân vật rơi vào bi kịch do hoàn cảnh ………………………............
2.2.3. Bi kịch cá nhân trong mỗi nhân vật…………………………………
2.2.4. Nhân vật rơi vào bi kịch do nhận thức, quan niệm duy ý chí ……….
1 4 8 9
11
12
13
20
21
23
26
28
29
34
43
50
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi2.2.5. Nhân vật với bi kịch của lối sống thực dụng, ích kỷ, biến chất .......
2.3. Nghệ thuật xây dựng nhân vật ………………………………............
2.3.1. Nghệ thuật tạo tình huống…………………………………………..
2.3.2. Nghệ thuật biểu hiện nội tâm……………………………………….
2.3.3. Nghệ thuật tổ chức xung đột…………………………………………
Chƣơng 3: NGƢỜI KỂ CHUYỆN TRONG TIỂU THUYẾT LÊ LỰU
3.1. Khái lƣợc về ngƣời kể chuyện trong loại hình tự sự
3.1.1. Khái niệm người kể chuyện…………………………………………
3.1.2. Các hình thức xuất hiện của chủ thể kể chuyện…………………...
3.2. Ngôi kể và điểm nhìn
3.2.1. Ngôi kể…………………………………………………………………
3.2.2. Điểm nhìn …………………………………………………………….
3.3. Phƣơng thức kể chuyện
3.3.1. Trần thuật khách quan hóa trong tiểu thuyết Lê Lựu……………..
3.3.1.1. Trần thuật hòa mình với nhân vật…………………………………
3.3.1.2. Trần thuật “ủy thác” cho nhân vật………………………………...
3.3.1.3. Người trần thuật có giọng nói riêng……………………………….
3.3.2. Trần thuật theo hướng chủ quan hóa trong tiểu thuyết Lê Lựu…..
3.4.Giọng điệu trần thuật trong tiểu thuyết Lê Lựu
3.4.1. Giọng điệu trần thuật………………………………………………..
3.4.2. Giọng điệu trần thuật trong tiểu thuyết Lê Lựu
3.4.2.1. Giọng điệu hài hước, hóm hỉnh, giễu nhại…………………………
3.4.2.2. Giọng điệu trữ tình xót xa, thương cảm……………………………
3.4.2.3. Giọng suy tư chiêm nghiệm………………………………………...
3.4.2.4. Giọng phê phán, lên án, tố cáo ……………………………………
KẾT LUẬN………………………………………………………………..
TÀI LIỆU THAM KHẢO………………………………………………...
59
66
67
73
76
83
85
88
89
94
95
105
113
118
125
129
135
140
145
149
1561
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công đã mở ra một kỉ nguyên
mới cho dân tộc ta - kỉ nguyên của độc lập, tự do. Sự kiện đó được coi là
“cuộc tái sinh màu nhiệm” của dân tộc Việt Nam, thì mốc lịch sử sau ngày
30/04/1975 có thể được coi là sự đổi thay kì diệu của hiện thực đời sống
chính trị, xã hội và văn hóa. Đất nước ta khép lại trang sử chiến tranh, bước
sang một trang mới: xây dựng và tái thiết đất nước trong bối cảnh hòa bình.
Cuộc sống trở lại với quy luật bình thường, con người trở về đối diện với
muôn mặt phức tạp, xô bồ của cuộc sống. Văn học cũng có sự thay đổi, các
nhà văn có sự mẫn cảm với cuộc sống đã nhìn thẳng vào hiện thực cuộc sống
và họ đã phát hiện ra nhiều vấn đề có ý nghĩa. Từ thể tài lịch sử dân tộc vốn
được coi là thể tài chủ đạo, văn học đã chuyển sự quan tâm chủ yếu sang thể
tài thế sự. Nhiều tác phẩm văn học ngày càng đi tới một quan niệm toàn vẹn,
sâu sắc về con người mà hạt nhân cơ bản là tư tưởng nhân văn, nhân bản. Con
người trong văn học hôm nay được nhìn ở nhiều vị thế, trong tính đa chiều
của các mối quan hệ: con người xã hội, con người với cuộc sống, con người
trong các mối quan hệ với gia đình, dòng họ, với phong tục tập quán và với
chính mình. Con người cũng được văn học khám phá ở nhiều tầng bậc: ý thức
và vô thức, tư tưởng, tình cảm và đời sống tự nhiên, con người với bản năng,
khát vọng cao cả và dục vọng tầm thường, con người cụ thể, cá biệt và con
người trong tính nhân loại, phổ quát. Đây là những vấn đề cần được nghiên
cứu một cách sâu sắc và toàn diện.
Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI (1986) đã “cởi trói” những quan niệm
nghệ thuật không còn phù hợp với thời đại để tài năng nghệ sĩ được tự do
tung cánh. Sự đổi mới ấy đã đem đến cho văn nghệ một luồng sinh khí mới.
Cuối những năm tám mươi, đầu những năm chín mươi là một đợt sóng rất cao
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi2
và mới của tiểu thuyết. Đã không ít cây bút mới xuất hiện với những cảm
hứng và quan niệm nghệ thuật mới ra đời. Một loạt tiểu thuyết triển khai trên
nhiều đề tài đã tái hiện bức tranh đời sống xã hội Việt Nam thời hiện đại trong
toàn bộ tính phức tạp của nó như: Mùa lá rụng trong vườn của Ma Văn
Kháng, Ông cố vấn của Hữu Mai, Mảnh đất lắm người nhiều ma của
Nguyễn Khắc Trường, Ăn mày dĩ vãng của Chu Lai, Bến không chồng của
Dương Hướng, Thân phận của tình yêu của Bảo Ninh, Thời xa vắng, Đại tá
không biết đùa của Lê Lựu....Các nhà văn đã lựa chọn thể loại tiểu thuyết làm
phương tiện phản ánh hiện thực cuộc sống và bày tỏ quan điểm nghệ thuật
của mình. Thể loại này chiếm vị trí hết sức quan trọng trong các loại hình văn
xuôi nghệ thuật, là hành trang chủ yếu của các cây bút văn xuôi, là dấu hiệu
trưởng thành của một nền văn học. Tiểu thuyết được coi là “máy cái” của văn
học, nhiều cuốn tiểu thuyết được coi là những pho "bách khoa toàn thư" về
đời sống xã hội. Giá trị nhận thức, những kinh nghiệm sống quý báu mà tiểu
thuyết mang đến cho con người là không thể đo đếm hết. Bức tranh hiện thực
toàn cảnh mà tiểu thuyết mang lại cũng bộn bề, phức tạp, đa dạng, đa chiều và
đa tầng.... như chính bản thân sự tồn tại của đời sống con người. Từ những
"khuôn vàng thước ngọc" của đạo đức, phong tục đến những lĩnh vực bao la,
rộng mở của khoa học, nghệ thuật; từ những cuộc giao tranh đẫm máu của
lịch sử đến những hình ảnh rực rỡ lấp lánh sắc mầu của thiên nhiên; từ những
vinh quang chói lọi của các bậc đế vương đến những chặng đường hưng thịnh
hay suy vong của một thời đại đến cái kết cục bi thảm của một thân phận tăm
tối, thấp hèn...tất cả đều hiện lên trong những trang tiểu thuyết với dáng vẻ
chân thực và sinh động.
Dòng chảy của tiểu thuyết thời kì Đổi mới có những chuyển biến phong
phú, đa dạng, làm nóng lại không khí có phần lặng lẽ của tiểu thuyết giai đoạn
trước. Đọc tiểu thuyết hôm nay, độc giả dễ có cảm giác nó đã áp sát đời sống,3
xông thẳng vào các “mắt bão” của cuộc đời và nói được nhiều vấn đề bức
thiết của cuộc sống thông qua những số phận có tính bi kịch. Con đường đổi
mới này dẫu còn nhiều thử thách, dẫu chưa thật hoàn thiện nhưng chúng ta
thấy cũng đã phần nào định hình. Trên con đường ấy, có thể nói, Lê Lựu là
một trong những tác giả đặt những bước chân đầu tiên để lại dấu ấn sâu đậm
trong lòng người đọc, nhiều tác phẩm của ông đã tập trung phản ánh số phận,
bi kịch của con người trước thực tại. Độc giả đã biết đến Lê Lựu với những
truyện ngắn làm rung động lòng người như: Trong làng nhỏ, Người cầm
súng, Chuyện kể từ đêm trước, Người về đồng cói, Quê hương người
lính…Nhưng phải đến Thời xa vắng thì Lê Lựu mới thật sự trở thành một
hiện tượng, tác phẩm đã gây được tiếng vang, thu hút sự chú ý của nhiều nhà
nghiên cứu văn học về việc đổi mới tư duy nghệ thuật trong tiểu thuyết.
Người ta thấy khắp nơi diễn đàn về Thời xa vắng. Anh chàng nhà quê Giang
Minh Sài của nhà văn đi vào tận các ngõ ngách của cuộc sống, hắn vượt cả
biên giới, ra khỏi địa phận nước Việt. Có thể nói Lê Lựu đã thành công vang
dội. Sau thành công ấy, ông vẫn miệt mài lao động và những đứa con tinh
thần của ông lại lần lượt ra đời như: Đại tá không biết đùa (1989), Chuyện
làng Cuội (1991), Sóng ở đáy sông (1995), Hai nhà (2000).... Trong từng tác
phẩm, ông đã thể hiện sự đổi mới của mình ở nhiều góc độ trên con đường
tìm tòi, sáng tạo hướng đi mới cho tiểu thuyết. Chính sự đổi mới ấy đã góp
phần đem đến cho văn học những hình tượng mới lạ về người lính trong chiến
tranh, người lính trong đời thường và những hiện tượng nóng bỏng đang được
quan tâm trong xã hội. Thành quả của quá trình lao động không mệt mỏi đã
được đền đáp xứng đáng, Lê Lựu đã khẳng định mình ở nhiều thể loại như:
tiểu thuyết, truyện ngắn, kịch, tạp văn… Tên tuổi và tác phẩm của ông được
khẳng định trong một loạt giải thưởng như: giải Nhì Hội thi truyện ngắn báo
Văn Nghệ 1967-1968 (không có giải nhất) với truyện ngắn Người cầm súng,
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi4
giải A cuộc thi viết về thương binh của Hội nhà văn, Bộ thương binh với
truyện Người về đồng cói. Đặc biệt với giải thưởng của Hội nhà văn dành cho
Thời xa vắng, có thể nói Lê Lựu đã trở thành cây bút của văn chương đương
đại được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm. Vậy cái gì đã tạo nên sự thành công
cho Lê Lựu? Có rất nhiều yếu tố, trong đó theo chúng tui không thể không kể
đến nghệ thuật xây dựng tác phẩm của tác giả mà cụ thể là về nhân vật và
người kể chuyện. Tuy nhiên, ở góc độ thi pháp thì chưa có công trình nghiên
cứu một cách đầy đủ hệ thống tác phẩm của ông mà chỉ khai thác ở vài khía
cạnh như nghệ thuật trần thuật, thế giới nghệ thuật, đổi mới nghệ thuật, thế
giới nhân vật trong các bài viết hay ở một số luận văn.
Nhìn chung, sáng tác của Lê Lựu không phải tất cả đều là đỉnh cao, là
kiệt tác nhưng nó có sức hấp dẫn riêng làm cho người đọc đã chạm vào rồi thì
khó mà dứt ra được hay nói như Trần Đăng Khoa “Lê Lựu biết cuốn hút
người đời bằng một thứ văn không nhạt. Ngay cả những truyện xoàng xoàng,
người đọc vẫn thu lượm được một cái gì đấy, có khi là một chi tiết, một đoạn
tả cảnh hay một nét phác họa tính cách nhân vật”. Lê Lựu có một vị trí khá
quan trọng trong văn học thời kì Đổi mới, tác phẩm của ông xứng đáng được
nghiên cứu riêng biệt trong một công trình. Vì vậy, trong luận văn này chúng
tui vận dụng một số kiến thức lý luận văn học về văn học thời kì Đổi mới mà
bản thân lĩnh hội được trong quá trình học tập và nghiên cứu với mong muốn
chỉ ra được một số nét nổi bật về nhân vật và người kể chuyện qua một số tác
phẩm của Lê Lựu. Hy vọng rằng với luận văn này, chúng tui có thể đóng góp
một phần nhỏ trong công trình nghiên cứu chung về Lê Lựu để thấy được
đóng góp của nhà văn đối với nền văn học dân tộc một cách sâu sắc, toàn diện
trong quá trình đổi mới tiểu thuyết từ góc độ thi pháp đồng thời góp phần
khảng định vị trí của nhà văn trong văn học Việt Nam đương đại.
2. Lịch sử vấn đề5
Theo tìm hiểu của chúng tôi, đã có một số công trình nghiên cứu liên
quan đến Lê Lựu và sự nghiệp sáng tác của ông. Qua những tác phẩm của Lê
Lựu, độc giả không chỉ hình dung được bộ mặt xã hội Việt Nam lúc bấy giờ
mà còn cảm nhận một cách sâu sắc những biến chuyển tinh tế nhất của đời
sống tư tưởng con người thời đại. Vì vậy, tác phẩm của nhà văn không rơi vào
khoảng không im lặng mà có thể nhận thấy, cùng với các cây bút văn xuôi lúc
bấy giờ như Nguyễn Minh Châu, Nguyễn Huy Thiệp, Bảo Ninh... Lê Lựu đã
làm cho đời sống văn học nước ta thêm phần sôi động.
Lịch sử văn học cho thấy, những nhà văn nào được giới nghiên cứu, phê
bình quan tâm thì càng được bạn đọc chú ý. Và dù khen hay chê cũng đều
khiến tác phẩm thêm nổi tiếng, người đọc tìm đến nó nhiều hơn. Lê Lựu là
một trường hợp như vậy. Nhà phê bình Ngô Thảo trong một bài viết Về
truyện ngắn Lê Lựu đã nhận định: “Lê Lựu là một người đang tìm tòi. Truyện
nào của anh cũng tìm được những nét tính cách mới, những hướng khai thác
vấn đề mới”. Bàn về truyện ngắn Người cầm súng, nhà nghiên cứu Bích Thu
đã khẳng định: “Có thể nói Người cầm súng như là cái mốc đánh dấu một
chặng đi mới của Lê Lựu trên con đường vào nghề, nó đã khơi mở được
nguồn mạch sáng tác của anh”. Mãi đến 1986, cuốn tiểu thuyết Thời xa vắng
“trình làng” mới thực sự gây xôn xao trong dư luận và được đánh giá là “một
cọc tiêu tiền trạm” của công cuộc đổi mới văn học. Tác phẩm này nhanh
chóng thu hút được sự chú ý của nhiều cây bút phê bình như Nguyễn Văn
Lưu, Nguyễn Hòa, Phong Lê, Vương Trí Nhàn, Bích Thu… Có thể nói rằng
Lê Lựu đã dám nhìn thẳng vào sự thật khắc nghiệt, những góc khuất của hiện
thực cuộc sống để “nhận thức lại thực tại”.
Nối tiếp nguồn cảm hứng của Thời xa vắng thời gian sau đó, Lê Lựu
cho ra mắt bạn đọc hàng loạt tác phẩm: Đại tá không biết đùa (1989),
Chuyện làng Cuội (1993), Sóng ở đáy sông (1994), Hai nhà (2003)…và thật
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi6
sự đã gây được nhiều tiếng vang trong dư luận như Lê Lựu từng tâm sự: “Có
những cuốn tiểu thuyết nổi tiếng bởi tự thân nội dung đặc sắc của nó đi được
vào mạch ngầm tâm tư tình cảm của nhân vật (Thời xa vắng), cũng có những
cuốn tiểu thuyết nổi tiếng bởi tai tiếng (Chuyện làng Cuội), lại có những
cuốn tiểu thuyết khi lên phim mới nổi đình nổi đám và kéo theo đó là tai bay
vạ gió”. Song ở bất cứ tác phẩm nào dù lớn hay nhỏ, Lê Lựu cũng có một vấn
đề gì đó để gửi gắm. Và giá trị của những cuốn tiểu thuyết ấy là không thể
phủ nhận. Nhận xét về tiểu thuyết Lê Lựu, tác giả Lê Hồng Lâm đã phát biểu:
“Sở dĩ tác phẩm của Lê Lựu gây được dư luận và có chỗ đứng riêng trên văn
đàn như Thời xa vắng, Sóng ở đáy sông, Hai nhà…là bởi ông luôn viết hết
mình như ông sống, yêu ghét rạch ròi và đặc biệt là đi đến tận cùng tính cách
nhân vật... Ở một phương diện nào đó, trong những hoàn cảnh điển hình nhà
văn đã tạo ra những nhân vật điển hình”.
Nhà nghiên cứu Nguyễn Văn Lưu trong bài viết “Nhu cầu nhận thức lại
qua Thời xa vắng” in trên Tạp chí văn học số 5 – 1987 cho rằng: “Tiểu thuyết
Thời xa vắng của Lê Lựu phản ánh sinh động và chân thực quá trình chuyển
biến trong nhìn nhận, đánh giá thực tại”. Nghĩa là yêu cầu nhà văn một sự
khám phá sâu hơn vào những vùng hiện thực mà trước đây chưa được chú ý
đúng mức. Người đọc thấy Lê Lựu trong Thời xa vắng khác hẳn Lê Lựu
trong các tác phẩm trước đó. “Ở đây, tác giả đã có sự chuyển hướng rõ rệt
trong phong cách nghệ thuật. Do cách nhìn hiện thực mới, sâu sắc và nhuần
nhị hơn, đã đem lại những cảm hứng mới, giọng điệu mới cho tác giả”. Ông
cũng khẳng định tài năng của Lê Lựu: “Phải là người nông dân cùng kiệt khổ
mới viết được những câu văn ứa lệ như vậy, đó là những trang văn hay của
văn xuôi Việt Nam”.
Nhà thơ Trần Đăng Khoa - người đồng hương và cũng là người vô cùng
quý mến Lê Lựu đã có những nhận xét xác đáng về cuốn tiểu thuyết này: “Lê
rộn lẫn, hoán chuyển ngôi kể, tạo được sự bình đẳng của nhân vật với người
trần thuật. Nhân vật không lệ thuộc vào chính kiến của người trần thuật và
người trần thuật vẫn có được chất giọng riêng của mình. Chất giọng riêng của
nhà văn được thể hiện phong phú và khéo léo bởi người trần thuật giấu mình
nhưng hoàn toàn không biến mất trong lời trần thuật. Giọng điệu ấy có khi là
một đoạn trữ tình ngoại đề, có khi được gửi gắm trong lời của nhân vật này,
có khi được gửi gắm trong lời của nhân vật kia, khi trực tiếp, khi gián tiếp.
Chính chất giọng riêng đó đã đem đến cho người đọc những ấn tượng đặc biệt
về tác phẩm của Lê Lựu.
Khi chọn kiểu trần thuật khách quan hóa theo hướng hiện đại, Lê Lựu đã
thành công đáng kể trong quá trình làm phong phú lời văn trần thuật và tạo
được dấu ấn cá nhân trong sáng tác của mình. Khảo sát tiểu thuyết Lê Lựu,
chúng tui thấy chỉ có một tiểu thuyết được trần thuật theo hướng chủ quan
hóa. Tuy nhiên nó cũng đem đến cho người thưởng thức những ấn tượng thú
vị. Ở tác phẩm như vậy, người trần thuật xuất hiện theo kiểu vừa là người dẫn
chuyện vừa là một nhân vật trong câu chuyện. Với kiểu trần thuật này, người
trần thuật có thể dùng lời văn gián tiếp hai giọng và lời nửa trực tiếp. Người
trần thuật có nhiều cơ hội để cùng một lúc vừa miêu tả hiện thực vừa thể hiện
trực tiếp thái độ tình cảm của mình về các hiện tượng ấy và khám phá thế giới
nội tâm phong phú của con người. Nhìn chung, các dạng lời văn kể trên được
Lê Lựu sử dụng rất linh hoạt, tùy thuộc vào việc di chuyển điểm nhìn của
người trần thuật. Trong cùng một tác phẩm, ta cũng có thể tìm thấy tất cả các
lời văn kể trên do điểm nhìn của người trần thuật không cố định và vị trí của
nhân vật được đặt ngang hàng với người trần thuật.
Giọng điệu nghệ thuật cũng là một trong những yếu tố tạo nên nét riêng
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi160
trong phong cách nhà văn. Tìm hiểu giọng điệu nghệ thuật trong tiểu thuyết
Lê Lựu, chúng tui thấy nó thật sự góp phần khẳng định vị trí của nhà văn
trong tiến trình đổi mới tiểu thuyết. Tiểu thuyết của ông đã đem đến cho
người đọc ấn tượng sâu đậm với chất giọng hài hước, hóm hỉnh, giễu nhại;
giọng điệu trữ tình xót xa, thương cảm; giọng điệu suy tư chiêm nghiệm đầy
tính triết lý; giọng điệu phê phán, nên án, tố cáo… Chính những chất giọng
này giúp nhà văn dễ dàng tấn công vào những mặt trái của xã hội, phơi bày
những khuất tất được che giấu trong cuộc sống tạo nên giá trị hiện thực cho
tiểu thuyết của ông, góp phần làm cho nó gần với cuộc đời hơn. Ngoài ra, khi
tìm hiểu tiểu thuyết Lê Lựu từ góc độ trần thuật chúng tui đặc biệt quan tâm
đến tính đa thanh trong lời văn có nhiều tiếng nói đối thoại nhau. Nhân vật
của Lê Lựu thường được nhà văn đặt vào môi trường đối thoại sinh động để
bộc lộ tính cách. Nhân vật được xếp ngang hàng với người trần thuật, đối
thoại tự do với người trần thuật, người đọc và với chính mình. Tạo được môi
trường đối thoại cho các nhân vật, nhà văn cũng đồng thời tạo cho người đọc
môi trường tự do, thoải mái khi tiếp nhận tác phẩm vì không lệ thuộc vào
quan điểm của nhà văn, không bị gò bó bởi một tư tưởng nào. Các vấn đề đều
được nhìn từ nhiều góc độ khác nhau, nhiều quan điểm khác nhau tạo nên tính
phức điệu cho lời văn. Giọng điệu trong tiểu thuyết của ông được thể hiện với
nhiều sắc thái khác nhau. Khi thì giọng triết lí được thể hiện một cách tự
nhiên trong lời của nhân vật khi lại là lời trực tiếp của người trần thuật. Chính
vì được gửi gắm một cách tự nhiên trong cuộc đối thoại mà những vấn đề triết
lí ấy đi vào lòng người nhẹ nhàng, sâu sắc. Tùy vào hoàn cảnh cụ thể, giọng
văn ông được thể hiện từ chất giọng lạnh lùng, mỉa mai đến xót thương, ngậm
ngùi; từ đồng tình đến phẫn nộ. Dù được thể hiện như thế nào thì tiềm ẩn
trong nó cũng là nỗi trăn trở, suy tư của nhà văn trước hiện thực cuộc sống,
mong làm đẹp cuộc đời.161
Trên đây là một số kết quả mà chúng tui nhận thấy trong quá trình
nghiên cứu, tìm hiểu về nhân vật và người kể chuyện trong tiểu thuyết Lê
Lựu. Từ những nghiên cứu trên chúng tui nhận ra rằng Lê Lựu là một nhà văn
tài năng. Tiểu thuyết của ông quả thật đã đem đến cho văn học Việt Nam
nhiều điều mới mẻ, góp phần không nhỏ vào quá trình đổi mới tiểu thuyết.
Tuy nhiên, nhìn từ góc độ nhân vật và người kể chuyện, chúng tui nhận thấy
tiểu thuyết của ông cũng có những hạn chế nhất định. Chẳng hạn, khi thể hiện
quan điểm riêng của mình về con người và cuộc sống, mặc dù không nhiều
nhưng đôi chỗ nhà văn còn gượng ép. Ở một số đoạn kể, lời trần thuật có vẻ
luộm thuộm. Tuy nhiên, những hạn chế này theo chúng tui là không đáng kể
so với những thành công mà nhà văn đã đem đến cho chúng ta. Dù đã rất cố
gắng nhưng do sự hạn chế về khả năng chuyên sâu, thời gian và điều kiện
nghiên cứu, chắc chắn luận văn tiếp cận và giải quyết một số vấn đề không
tránh khỏi những đánh giá nhận định mang tính chủ quan, chưa có tính thuyết
phục cao. Vì vậy, chúng tui mong nhận được sự góp ý chân thành của quý
thầy cô để có thể khắc phục được các hạn chế trong luận văn này, và có
hướng phát triển những bài nghiên cứu có tính chất chuyên sâu hơn.
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
Nhà xuất bản: ĐHKHXH & NV
Ngày: 2014
Miêu tả: 167 tr. + CD-ROM + tóm tắt
Luận văn ThS. Lý luận văn học -- Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn. Đại học Quốc gia Hà Nội, 2014
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài……………………………………………………….
2. Lịch sử vấn đề………………………………………………………….
3. Mục đích, đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu…………………………
4. Phƣơng pháp nghiên cứu ………………………………………..........
5. Cấu trúc luận văn……………………………………………………...
NỘI DUNG
Chƣơng 1: TIỂU THUYẾT LÊ LỰU TRONG DÒNG CHẢY TIỂU
THUYẾT ĐƢƠNG ĐẠI
1.1. Bức tranh chung của văn học Việt Nam thời kỳ Đổi mới
1.1.1. Cơ sở của công cuộc đổi mới văn học …………………………….
1.1.2. Tiểu thuyết Việt Nam thời kỳ Đổi mới …………………………….
1.2. Quá trình sáng tác và vị trí của tiểu thuyết Lê Lựu trong văn học
Việt Nam thời kỳ Đổi mới.
1.2.1. Quan điểm nghệ thuật……………………………………………...
1.2.2. Sự nghiệp sáng tác của Lê Lựu……………………………………
1.2.3. Vị trí của tiểu thuyết Lê Lựu trong văn học Việt Nam thời kỳ
Đổi mới…………………………………………………………………….
Chƣơng 2: NHÂN VẬT TRONG TIỂU THUYẾT LÊ LỰU
2.1. Nhân vật văn học và nhân vật tiểu thuyết ………………………….
2.2. Cảm hứng bi kịch và các kiểu nhân vật trong tiểu thuyết Lê Lựu...
2.2.1. Cảm hứng bi kịch trong văn học Việt Nam trước và sau thời kỳ
Đổi mới ……………………………………………………………………...
2.2.2. Nhân vật rơi vào bi kịch do hoàn cảnh ………………………............
2.2.3. Bi kịch cá nhân trong mỗi nhân vật…………………………………
2.2.4. Nhân vật rơi vào bi kịch do nhận thức, quan niệm duy ý chí ……….
1 4 8 9
11
12
13
20
21
23
26
28
29
34
43
50
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi2.2.5. Nhân vật với bi kịch của lối sống thực dụng, ích kỷ, biến chất .......
2.3. Nghệ thuật xây dựng nhân vật ………………………………............
2.3.1. Nghệ thuật tạo tình huống…………………………………………..
2.3.2. Nghệ thuật biểu hiện nội tâm……………………………………….
2.3.3. Nghệ thuật tổ chức xung đột…………………………………………
Chƣơng 3: NGƢỜI KỂ CHUYỆN TRONG TIỂU THUYẾT LÊ LỰU
3.1. Khái lƣợc về ngƣời kể chuyện trong loại hình tự sự
3.1.1. Khái niệm người kể chuyện…………………………………………
3.1.2. Các hình thức xuất hiện của chủ thể kể chuyện…………………...
3.2. Ngôi kể và điểm nhìn
3.2.1. Ngôi kể…………………………………………………………………
3.2.2. Điểm nhìn …………………………………………………………….
3.3. Phƣơng thức kể chuyện
3.3.1. Trần thuật khách quan hóa trong tiểu thuyết Lê Lựu……………..
3.3.1.1. Trần thuật hòa mình với nhân vật…………………………………
3.3.1.2. Trần thuật “ủy thác” cho nhân vật………………………………...
3.3.1.3. Người trần thuật có giọng nói riêng……………………………….
3.3.2. Trần thuật theo hướng chủ quan hóa trong tiểu thuyết Lê Lựu…..
3.4.Giọng điệu trần thuật trong tiểu thuyết Lê Lựu
3.4.1. Giọng điệu trần thuật………………………………………………..
3.4.2. Giọng điệu trần thuật trong tiểu thuyết Lê Lựu
3.4.2.1. Giọng điệu hài hước, hóm hỉnh, giễu nhại…………………………
3.4.2.2. Giọng điệu trữ tình xót xa, thương cảm……………………………
3.4.2.3. Giọng suy tư chiêm nghiệm………………………………………...
3.4.2.4. Giọng phê phán, lên án, tố cáo ……………………………………
KẾT LUẬN………………………………………………………………..
TÀI LIỆU THAM KHẢO………………………………………………...
59
66
67
73
76
83
85
88
89
94
95
105
113
118
125
129
135
140
145
149
1561
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công đã mở ra một kỉ nguyên
mới cho dân tộc ta - kỉ nguyên của độc lập, tự do. Sự kiện đó được coi là
“cuộc tái sinh màu nhiệm” của dân tộc Việt Nam, thì mốc lịch sử sau ngày
30/04/1975 có thể được coi là sự đổi thay kì diệu của hiện thực đời sống
chính trị, xã hội và văn hóa. Đất nước ta khép lại trang sử chiến tranh, bước
sang một trang mới: xây dựng và tái thiết đất nước trong bối cảnh hòa bình.
Cuộc sống trở lại với quy luật bình thường, con người trở về đối diện với
muôn mặt phức tạp, xô bồ của cuộc sống. Văn học cũng có sự thay đổi, các
nhà văn có sự mẫn cảm với cuộc sống đã nhìn thẳng vào hiện thực cuộc sống
và họ đã phát hiện ra nhiều vấn đề có ý nghĩa. Từ thể tài lịch sử dân tộc vốn
được coi là thể tài chủ đạo, văn học đã chuyển sự quan tâm chủ yếu sang thể
tài thế sự. Nhiều tác phẩm văn học ngày càng đi tới một quan niệm toàn vẹn,
sâu sắc về con người mà hạt nhân cơ bản là tư tưởng nhân văn, nhân bản. Con
người trong văn học hôm nay được nhìn ở nhiều vị thế, trong tính đa chiều
của các mối quan hệ: con người xã hội, con người với cuộc sống, con người
trong các mối quan hệ với gia đình, dòng họ, với phong tục tập quán và với
chính mình. Con người cũng được văn học khám phá ở nhiều tầng bậc: ý thức
và vô thức, tư tưởng, tình cảm và đời sống tự nhiên, con người với bản năng,
khát vọng cao cả và dục vọng tầm thường, con người cụ thể, cá biệt và con
người trong tính nhân loại, phổ quát. Đây là những vấn đề cần được nghiên
cứu một cách sâu sắc và toàn diện.
Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI (1986) đã “cởi trói” những quan niệm
nghệ thuật không còn phù hợp với thời đại để tài năng nghệ sĩ được tự do
tung cánh. Sự đổi mới ấy đã đem đến cho văn nghệ một luồng sinh khí mới.
Cuối những năm tám mươi, đầu những năm chín mươi là một đợt sóng rất cao
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi2
và mới của tiểu thuyết. Đã không ít cây bút mới xuất hiện với những cảm
hứng và quan niệm nghệ thuật mới ra đời. Một loạt tiểu thuyết triển khai trên
nhiều đề tài đã tái hiện bức tranh đời sống xã hội Việt Nam thời hiện đại trong
toàn bộ tính phức tạp của nó như: Mùa lá rụng trong vườn của Ma Văn
Kháng, Ông cố vấn của Hữu Mai, Mảnh đất lắm người nhiều ma của
Nguyễn Khắc Trường, Ăn mày dĩ vãng của Chu Lai, Bến không chồng của
Dương Hướng, Thân phận của tình yêu của Bảo Ninh, Thời xa vắng, Đại tá
không biết đùa của Lê Lựu....Các nhà văn đã lựa chọn thể loại tiểu thuyết làm
phương tiện phản ánh hiện thực cuộc sống và bày tỏ quan điểm nghệ thuật
của mình. Thể loại này chiếm vị trí hết sức quan trọng trong các loại hình văn
xuôi nghệ thuật, là hành trang chủ yếu của các cây bút văn xuôi, là dấu hiệu
trưởng thành của một nền văn học. Tiểu thuyết được coi là “máy cái” của văn
học, nhiều cuốn tiểu thuyết được coi là những pho "bách khoa toàn thư" về
đời sống xã hội. Giá trị nhận thức, những kinh nghiệm sống quý báu mà tiểu
thuyết mang đến cho con người là không thể đo đếm hết. Bức tranh hiện thực
toàn cảnh mà tiểu thuyết mang lại cũng bộn bề, phức tạp, đa dạng, đa chiều và
đa tầng.... như chính bản thân sự tồn tại của đời sống con người. Từ những
"khuôn vàng thước ngọc" của đạo đức, phong tục đến những lĩnh vực bao la,
rộng mở của khoa học, nghệ thuật; từ những cuộc giao tranh đẫm máu của
lịch sử đến những hình ảnh rực rỡ lấp lánh sắc mầu của thiên nhiên; từ những
vinh quang chói lọi của các bậc đế vương đến những chặng đường hưng thịnh
hay suy vong của một thời đại đến cái kết cục bi thảm của một thân phận tăm
tối, thấp hèn...tất cả đều hiện lên trong những trang tiểu thuyết với dáng vẻ
chân thực và sinh động.
Dòng chảy của tiểu thuyết thời kì Đổi mới có những chuyển biến phong
phú, đa dạng, làm nóng lại không khí có phần lặng lẽ của tiểu thuyết giai đoạn
trước. Đọc tiểu thuyết hôm nay, độc giả dễ có cảm giác nó đã áp sát đời sống,3
xông thẳng vào các “mắt bão” của cuộc đời và nói được nhiều vấn đề bức
thiết của cuộc sống thông qua những số phận có tính bi kịch. Con đường đổi
mới này dẫu còn nhiều thử thách, dẫu chưa thật hoàn thiện nhưng chúng ta
thấy cũng đã phần nào định hình. Trên con đường ấy, có thể nói, Lê Lựu là
một trong những tác giả đặt những bước chân đầu tiên để lại dấu ấn sâu đậm
trong lòng người đọc, nhiều tác phẩm của ông đã tập trung phản ánh số phận,
bi kịch của con người trước thực tại. Độc giả đã biết đến Lê Lựu với những
truyện ngắn làm rung động lòng người như: Trong làng nhỏ, Người cầm
súng, Chuyện kể từ đêm trước, Người về đồng cói, Quê hương người
lính…Nhưng phải đến Thời xa vắng thì Lê Lựu mới thật sự trở thành một
hiện tượng, tác phẩm đã gây được tiếng vang, thu hút sự chú ý của nhiều nhà
nghiên cứu văn học về việc đổi mới tư duy nghệ thuật trong tiểu thuyết.
Người ta thấy khắp nơi diễn đàn về Thời xa vắng. Anh chàng nhà quê Giang
Minh Sài của nhà văn đi vào tận các ngõ ngách của cuộc sống, hắn vượt cả
biên giới, ra khỏi địa phận nước Việt. Có thể nói Lê Lựu đã thành công vang
dội. Sau thành công ấy, ông vẫn miệt mài lao động và những đứa con tinh
thần của ông lại lần lượt ra đời như: Đại tá không biết đùa (1989), Chuyện
làng Cuội (1991), Sóng ở đáy sông (1995), Hai nhà (2000).... Trong từng tác
phẩm, ông đã thể hiện sự đổi mới của mình ở nhiều góc độ trên con đường
tìm tòi, sáng tạo hướng đi mới cho tiểu thuyết. Chính sự đổi mới ấy đã góp
phần đem đến cho văn học những hình tượng mới lạ về người lính trong chiến
tranh, người lính trong đời thường và những hiện tượng nóng bỏng đang được
quan tâm trong xã hội. Thành quả của quá trình lao động không mệt mỏi đã
được đền đáp xứng đáng, Lê Lựu đã khẳng định mình ở nhiều thể loại như:
tiểu thuyết, truyện ngắn, kịch, tạp văn… Tên tuổi và tác phẩm của ông được
khẳng định trong một loạt giải thưởng như: giải Nhì Hội thi truyện ngắn báo
Văn Nghệ 1967-1968 (không có giải nhất) với truyện ngắn Người cầm súng,
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi4
giải A cuộc thi viết về thương binh của Hội nhà văn, Bộ thương binh với
truyện Người về đồng cói. Đặc biệt với giải thưởng của Hội nhà văn dành cho
Thời xa vắng, có thể nói Lê Lựu đã trở thành cây bút của văn chương đương
đại được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm. Vậy cái gì đã tạo nên sự thành công
cho Lê Lựu? Có rất nhiều yếu tố, trong đó theo chúng tui không thể không kể
đến nghệ thuật xây dựng tác phẩm của tác giả mà cụ thể là về nhân vật và
người kể chuyện. Tuy nhiên, ở góc độ thi pháp thì chưa có công trình nghiên
cứu một cách đầy đủ hệ thống tác phẩm của ông mà chỉ khai thác ở vài khía
cạnh như nghệ thuật trần thuật, thế giới nghệ thuật, đổi mới nghệ thuật, thế
giới nhân vật trong các bài viết hay ở một số luận văn.
Nhìn chung, sáng tác của Lê Lựu không phải tất cả đều là đỉnh cao, là
kiệt tác nhưng nó có sức hấp dẫn riêng làm cho người đọc đã chạm vào rồi thì
khó mà dứt ra được hay nói như Trần Đăng Khoa “Lê Lựu biết cuốn hút
người đời bằng một thứ văn không nhạt. Ngay cả những truyện xoàng xoàng,
người đọc vẫn thu lượm được một cái gì đấy, có khi là một chi tiết, một đoạn
tả cảnh hay một nét phác họa tính cách nhân vật”. Lê Lựu có một vị trí khá
quan trọng trong văn học thời kì Đổi mới, tác phẩm của ông xứng đáng được
nghiên cứu riêng biệt trong một công trình. Vì vậy, trong luận văn này chúng
tui vận dụng một số kiến thức lý luận văn học về văn học thời kì Đổi mới mà
bản thân lĩnh hội được trong quá trình học tập và nghiên cứu với mong muốn
chỉ ra được một số nét nổi bật về nhân vật và người kể chuyện qua một số tác
phẩm của Lê Lựu. Hy vọng rằng với luận văn này, chúng tui có thể đóng góp
một phần nhỏ trong công trình nghiên cứu chung về Lê Lựu để thấy được
đóng góp của nhà văn đối với nền văn học dân tộc một cách sâu sắc, toàn diện
trong quá trình đổi mới tiểu thuyết từ góc độ thi pháp đồng thời góp phần
khảng định vị trí của nhà văn trong văn học Việt Nam đương đại.
2. Lịch sử vấn đề5
Theo tìm hiểu của chúng tôi, đã có một số công trình nghiên cứu liên
quan đến Lê Lựu và sự nghiệp sáng tác của ông. Qua những tác phẩm của Lê
Lựu, độc giả không chỉ hình dung được bộ mặt xã hội Việt Nam lúc bấy giờ
mà còn cảm nhận một cách sâu sắc những biến chuyển tinh tế nhất của đời
sống tư tưởng con người thời đại. Vì vậy, tác phẩm của nhà văn không rơi vào
khoảng không im lặng mà có thể nhận thấy, cùng với các cây bút văn xuôi lúc
bấy giờ như Nguyễn Minh Châu, Nguyễn Huy Thiệp, Bảo Ninh... Lê Lựu đã
làm cho đời sống văn học nước ta thêm phần sôi động.
Lịch sử văn học cho thấy, những nhà văn nào được giới nghiên cứu, phê
bình quan tâm thì càng được bạn đọc chú ý. Và dù khen hay chê cũng đều
khiến tác phẩm thêm nổi tiếng, người đọc tìm đến nó nhiều hơn. Lê Lựu là
một trường hợp như vậy. Nhà phê bình Ngô Thảo trong một bài viết Về
truyện ngắn Lê Lựu đã nhận định: “Lê Lựu là một người đang tìm tòi. Truyện
nào của anh cũng tìm được những nét tính cách mới, những hướng khai thác
vấn đề mới”. Bàn về truyện ngắn Người cầm súng, nhà nghiên cứu Bích Thu
đã khẳng định: “Có thể nói Người cầm súng như là cái mốc đánh dấu một
chặng đi mới của Lê Lựu trên con đường vào nghề, nó đã khơi mở được
nguồn mạch sáng tác của anh”. Mãi đến 1986, cuốn tiểu thuyết Thời xa vắng
“trình làng” mới thực sự gây xôn xao trong dư luận và được đánh giá là “một
cọc tiêu tiền trạm” của công cuộc đổi mới văn học. Tác phẩm này nhanh
chóng thu hút được sự chú ý của nhiều cây bút phê bình như Nguyễn Văn
Lưu, Nguyễn Hòa, Phong Lê, Vương Trí Nhàn, Bích Thu… Có thể nói rằng
Lê Lựu đã dám nhìn thẳng vào sự thật khắc nghiệt, những góc khuất của hiện
thực cuộc sống để “nhận thức lại thực tại”.
Nối tiếp nguồn cảm hứng của Thời xa vắng thời gian sau đó, Lê Lựu
cho ra mắt bạn đọc hàng loạt tác phẩm: Đại tá không biết đùa (1989),
Chuyện làng Cuội (1993), Sóng ở đáy sông (1994), Hai nhà (2003)…và thật
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi6
sự đã gây được nhiều tiếng vang trong dư luận như Lê Lựu từng tâm sự: “Có
những cuốn tiểu thuyết nổi tiếng bởi tự thân nội dung đặc sắc của nó đi được
vào mạch ngầm tâm tư tình cảm của nhân vật (Thời xa vắng), cũng có những
cuốn tiểu thuyết nổi tiếng bởi tai tiếng (Chuyện làng Cuội), lại có những
cuốn tiểu thuyết khi lên phim mới nổi đình nổi đám và kéo theo đó là tai bay
vạ gió”. Song ở bất cứ tác phẩm nào dù lớn hay nhỏ, Lê Lựu cũng có một vấn
đề gì đó để gửi gắm. Và giá trị của những cuốn tiểu thuyết ấy là không thể
phủ nhận. Nhận xét về tiểu thuyết Lê Lựu, tác giả Lê Hồng Lâm đã phát biểu:
“Sở dĩ tác phẩm của Lê Lựu gây được dư luận và có chỗ đứng riêng trên văn
đàn như Thời xa vắng, Sóng ở đáy sông, Hai nhà…là bởi ông luôn viết hết
mình như ông sống, yêu ghét rạch ròi và đặc biệt là đi đến tận cùng tính cách
nhân vật... Ở một phương diện nào đó, trong những hoàn cảnh điển hình nhà
văn đã tạo ra những nhân vật điển hình”.
Nhà nghiên cứu Nguyễn Văn Lưu trong bài viết “Nhu cầu nhận thức lại
qua Thời xa vắng” in trên Tạp chí văn học số 5 – 1987 cho rằng: “Tiểu thuyết
Thời xa vắng của Lê Lựu phản ánh sinh động và chân thực quá trình chuyển
biến trong nhìn nhận, đánh giá thực tại”. Nghĩa là yêu cầu nhà văn một sự
khám phá sâu hơn vào những vùng hiện thực mà trước đây chưa được chú ý
đúng mức. Người đọc thấy Lê Lựu trong Thời xa vắng khác hẳn Lê Lựu
trong các tác phẩm trước đó. “Ở đây, tác giả đã có sự chuyển hướng rõ rệt
trong phong cách nghệ thuật. Do cách nhìn hiện thực mới, sâu sắc và nhuần
nhị hơn, đã đem lại những cảm hứng mới, giọng điệu mới cho tác giả”. Ông
cũng khẳng định tài năng của Lê Lựu: “Phải là người nông dân cùng kiệt khổ
mới viết được những câu văn ứa lệ như vậy, đó là những trang văn hay của
văn xuôi Việt Nam”.
Nhà thơ Trần Đăng Khoa - người đồng hương và cũng là người vô cùng
quý mến Lê Lựu đã có những nhận xét xác đáng về cuốn tiểu thuyết này: “Lê
rộn lẫn, hoán chuyển ngôi kể, tạo được sự bình đẳng của nhân vật với người
trần thuật. Nhân vật không lệ thuộc vào chính kiến của người trần thuật và
người trần thuật vẫn có được chất giọng riêng của mình. Chất giọng riêng của
nhà văn được thể hiện phong phú và khéo léo bởi người trần thuật giấu mình
nhưng hoàn toàn không biến mất trong lời trần thuật. Giọng điệu ấy có khi là
một đoạn trữ tình ngoại đề, có khi được gửi gắm trong lời của nhân vật này,
có khi được gửi gắm trong lời của nhân vật kia, khi trực tiếp, khi gián tiếp.
Chính chất giọng riêng đó đã đem đến cho người đọc những ấn tượng đặc biệt
về tác phẩm của Lê Lựu.
Khi chọn kiểu trần thuật khách quan hóa theo hướng hiện đại, Lê Lựu đã
thành công đáng kể trong quá trình làm phong phú lời văn trần thuật và tạo
được dấu ấn cá nhân trong sáng tác của mình. Khảo sát tiểu thuyết Lê Lựu,
chúng tui thấy chỉ có một tiểu thuyết được trần thuật theo hướng chủ quan
hóa. Tuy nhiên nó cũng đem đến cho người thưởng thức những ấn tượng thú
vị. Ở tác phẩm như vậy, người trần thuật xuất hiện theo kiểu vừa là người dẫn
chuyện vừa là một nhân vật trong câu chuyện. Với kiểu trần thuật này, người
trần thuật có thể dùng lời văn gián tiếp hai giọng và lời nửa trực tiếp. Người
trần thuật có nhiều cơ hội để cùng một lúc vừa miêu tả hiện thực vừa thể hiện
trực tiếp thái độ tình cảm của mình về các hiện tượng ấy và khám phá thế giới
nội tâm phong phú của con người. Nhìn chung, các dạng lời văn kể trên được
Lê Lựu sử dụng rất linh hoạt, tùy thuộc vào việc di chuyển điểm nhìn của
người trần thuật. Trong cùng một tác phẩm, ta cũng có thể tìm thấy tất cả các
lời văn kể trên do điểm nhìn của người trần thuật không cố định và vị trí của
nhân vật được đặt ngang hàng với người trần thuật.
Giọng điệu nghệ thuật cũng là một trong những yếu tố tạo nên nét riêng
Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi160
trong phong cách nhà văn. Tìm hiểu giọng điệu nghệ thuật trong tiểu thuyết
Lê Lựu, chúng tui thấy nó thật sự góp phần khẳng định vị trí của nhà văn
trong tiến trình đổi mới tiểu thuyết. Tiểu thuyết của ông đã đem đến cho
người đọc ấn tượng sâu đậm với chất giọng hài hước, hóm hỉnh, giễu nhại;
giọng điệu trữ tình xót xa, thương cảm; giọng điệu suy tư chiêm nghiệm đầy
tính triết lý; giọng điệu phê phán, nên án, tố cáo… Chính những chất giọng
này giúp nhà văn dễ dàng tấn công vào những mặt trái của xã hội, phơi bày
những khuất tất được che giấu trong cuộc sống tạo nên giá trị hiện thực cho
tiểu thuyết của ông, góp phần làm cho nó gần với cuộc đời hơn. Ngoài ra, khi
tìm hiểu tiểu thuyết Lê Lựu từ góc độ trần thuật chúng tui đặc biệt quan tâm
đến tính đa thanh trong lời văn có nhiều tiếng nói đối thoại nhau. Nhân vật
của Lê Lựu thường được nhà văn đặt vào môi trường đối thoại sinh động để
bộc lộ tính cách. Nhân vật được xếp ngang hàng với người trần thuật, đối
thoại tự do với người trần thuật, người đọc và với chính mình. Tạo được môi
trường đối thoại cho các nhân vật, nhà văn cũng đồng thời tạo cho người đọc
môi trường tự do, thoải mái khi tiếp nhận tác phẩm vì không lệ thuộc vào
quan điểm của nhà văn, không bị gò bó bởi một tư tưởng nào. Các vấn đề đều
được nhìn từ nhiều góc độ khác nhau, nhiều quan điểm khác nhau tạo nên tính
phức điệu cho lời văn. Giọng điệu trong tiểu thuyết của ông được thể hiện với
nhiều sắc thái khác nhau. Khi thì giọng triết lí được thể hiện một cách tự
nhiên trong lời của nhân vật khi lại là lời trực tiếp của người trần thuật. Chính
vì được gửi gắm một cách tự nhiên trong cuộc đối thoại mà những vấn đề triết
lí ấy đi vào lòng người nhẹ nhàng, sâu sắc. Tùy vào hoàn cảnh cụ thể, giọng
văn ông được thể hiện từ chất giọng lạnh lùng, mỉa mai đến xót thương, ngậm
ngùi; từ đồng tình đến phẫn nộ. Dù được thể hiện như thế nào thì tiềm ẩn
trong nó cũng là nỗi trăn trở, suy tư của nhà văn trước hiện thực cuộc sống,
mong làm đẹp cuộc đời.161
Trên đây là một số kết quả mà chúng tui nhận thấy trong quá trình
nghiên cứu, tìm hiểu về nhân vật và người kể chuyện trong tiểu thuyết Lê
Lựu. Từ những nghiên cứu trên chúng tui nhận ra rằng Lê Lựu là một nhà văn
tài năng. Tiểu thuyết của ông quả thật đã đem đến cho văn học Việt Nam
nhiều điều mới mẻ, góp phần không nhỏ vào quá trình đổi mới tiểu thuyết.
Tuy nhiên, nhìn từ góc độ nhân vật và người kể chuyện, chúng tui nhận thấy
tiểu thuyết của ông cũng có những hạn chế nhất định. Chẳng hạn, khi thể hiện
quan điểm riêng của mình về con người và cuộc sống, mặc dù không nhiều
nhưng đôi chỗ nhà văn còn gượng ép. Ở một số đoạn kể, lời trần thuật có vẻ
luộm thuộm. Tuy nhiên, những hạn chế này theo chúng tui là không đáng kể
so với những thành công mà nhà văn đã đem đến cho chúng ta. Dù đã rất cố
gắng nhưng do sự hạn chế về khả năng chuyên sâu, thời gian và điều kiện
nghiên cứu, chắc chắn luận văn tiếp cận và giải quyết một số vấn đề không
tránh khỏi những đánh giá nhận định mang tính chủ quan, chưa có tính thuyết
phục cao. Vì vậy, chúng tui mong nhận được sự góp ý chân thành của quý
thầy cô để có thể khắc phục được các hạn chế trong luận văn này, và có
hướng phát triển những bài nghiên cứu có tính chất chuyên sâu hơn.
Do Drive thay đổi chính sách, nên một số link cũ yêu cầu duyệt download. các bạn chỉ cần làm theo hướng dẫn.
Password giải nén nếu cần: ket-noi.com | Bấm trực tiếp vào Link để tải:
You must be registered for see links
Last edited by a moderator: