CHUYÊN ĐỀ NGOẠI KHÓA VỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH
Người thực hiện: TRẦN VĂN SÁU .
Kính thưa các thầy giáo, cô giáo. Thưa các em học sinh thân mến!
Hôm nay được sự cho phép của Ban giám hiệu nhà trường tui xin trao đổi với các em đôi điều về đạo đức và lối sống.
Các em thân mến! thật là sung sướng và hạnh phúc khi các em được sống giữa những đất nước đổi thịt thay da, chúng ta đang hòa nhập với cộng đồng thế giới về tất cả mặt. Thật là thú vị khi cả thế giới nằm trong lòng bàn tay. Nhưng mặt trái của nền văn minh công nghề cũng thật là đáng sợ. Ô nhiễm môi trường vừa trở thành một vấn đề nghiêm trọng mà ngày nay loài người vừa bắt đầu hiểu sự cần thiết phải bảo vệ môi trường của mình. Tuy nhiên vấn đề ô nhiễm về tâm hồn còn nghiêm trọng hơn ngàn lần, nó làm băng hoại đạo đức, xói mòn luân lí, hủy hoại tinh thần của bao con người. làm thế nào để giữ cho tâm hồn mình luôn được trong sáng, để tránh được lối sống đồi trụy xa hoa, chạy theo những cám dỗ vật chất tầm thường. Đó là nỗi lo, là sự quan tâm thường trực của các bậc phụ huynh và các thầy cô giáo.
Hôm nay thời (gian) gian không cho phép tui không có tham vọng lớn lao chỉ muốn thông qua một số câu chuyện, một số tình huống để trao đổi với các em. Mong các em rút cho mình những bài học bổ ích về đạo làm con, đạo làm người.
Trước hết tui có một câu hỏi liên quan đến lĩnh vực văn học dành cho các em:
Em hãy cho biết hai dòng đầu tiên đầu tiên và bốn dòng cuối cùng của tuyện Kiều? cảm nghĩ của em về phần mở đầu và kết thúc đó?
Trả lời:
Hai dòng đầu tiên của truyện Kiều là:
Trăm năm trong cõi người ta
Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau
Bốn dòng cuối cùng của truyện Kiều là:
Thiện căn ở tại lòng ta
Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài
Lời quê chắp nặt dong dài
Mua vui cũng được một vài trống canh
Các em thân mến! Bước vào cổng trường các em thấy dòng cữ"tiên học lễ hậu học văn",bước vào lớp học các em thấy dòng chữ"hiền tài là nguyên khí của quốc gia", chữ lễ chữ hiền luôn được đặt trước đề cao so với chữ văn chữ tài. Với Nguyễn Du thì cái tài rất quan trọng, rất đáng trân trong,nhưng cái tâm còn quan trọng hơn nhiều lần. Theo ông làm người thì phải biết giữ lấy cái gốc thiện, cái nền đức để cho cái nghề kiếp sau. Có tài mà hay sinh sự thì tất cái nghề thêm nặng mãi ra. Chúng ta tự hào có Nguyễn Du không chỉ vì ông vừa làm nên một kiệt tác mà hậu thế chưa ai có thể vượt qua được mà còn vì ông vừa để lại cho đời một tấm lòng vì con người và một triết lí sống để làm người thật là sâu sắc.
Thế nào là một con người có đức có tâm? Sau đây là một số câu chuyện mà tui mong muốn thông qua đó để tâm sự cùng các em.
Câu chuyện thứ nhất:
Các em ạ, ở phương tây có một ngày rất hay: ngày của mẹ( mather'sday). Một hôm nhân ngày của mẹ, một thanh niên đi làm xa nhà ra bưu điện để gửi điện hoa về cho mẹ. Xong chuyện anh thấy lòng nhẹ nhàng và thanh thản. Trên đường quay ra bỗng anh gặp một em bé nhỏ đang đứng bên quầy hoa với hai hàng nước mắt rưng rưng. Động lòng thương, hỏi ra anh biết em bé cũng muốn mua cho mẹ một bó hoa nhưng không đủ tiền. Anh thanh niên liền mua hoa cho em bé và đề nghị được chở em về nhà. Em bé đồng ý, nhưng các em biết không? Em lại dẫn anh thanh niên ra một nghĩa trang. Thành kính đặt bó hoa lên một ngôi mộ rồi em ôm chầm lấy nấm mồ khóc nức nở. Thì ra em vừa không còn mẹ. Vô cùng xúc động trước hoàn cảnh của em bé. Anh thanh niên sau khi đưa em về nhà vừa tức tốc thay đổi ý định, anh lái xe một mạch về thăm mẹ, anh muốn ôm lấy mẹ mà nói rằng: "mẹ ơi con yêu mẹ vô cùng"
Em rút ra bài học gì từ câu chuyện trên?
Các em ạ! Người có đức có tâm trước hết phải là người biết yêu mẹ kính cha. Bởi các em biết không?mẹ là món quà vô giá mà tạo hóa vừa ban tặng cho chúng ta. Mẹ là suối nguồn của sự sống, là suối nguồn của cuộc đời, suối nguồn của tất cả cuộc đời. Trên thế gian này không ai thương ta bằng mẹ, suốt cuộc đời mẹ vừa hy sinh vất vả vì ta, công ơn đó biết lấy gì đền đáp, biết trả bao nhiêu cho vừa, thương mẹ biết bao nhiêu mà đủ? Các em nên nhớ rằng thương mẹ không phải là bổn phận mà là quyền lợi đó nghe không. May mắn thay, Hạnh phúc thay cho những ại đang còn mẹ ở trên đời, xót xa thay cho những ai không còn mẹ để được mẹ yêu thương và thương yêu mẹ. Bởi vậy các em không được làm cho mẹ buồn, mẹ khổ, mà mỗi ngày hãy mang đến cho mẹ một niềm vui. Chúng ta phải sống sao cho đến một ngày kia có thể tự hào mà nói rằng:
tui không khóc khi áo tui cài hoa trắng
Vì trong hoa tui thấy mẹ tui cười.
Câu chuyện thứ hai:
Ở một làng nọ có những người nông dân chuyên làm nghề trồng bắp. Có một bác nông dân nhờ biết áp dụng khoa học kĩ thuât nên cuối mùa vừa thu được những trái bắp tốt. Trong khi đó những người nông dân trong làng, vì không nắm được kĩ thuật nên bắp bị sâu rầy mất mùa, đói kém. Và thế là bác nông dân kia một mình một chợ tha hồ giàu to. Thế nhưng đầu mùa sau người ta lại thấy bác nông dân kia đem những hạt tương tự tốt tặng những người hàng xóm và lại còn vui vẻ bày cho họ cách chăm nom ruộng bắp của mình nữa. Ngạc nghiên trước chuyện làm của bác, một phóng viên vừa hỏi bác:“sao ông lại cho láng giềng những hạt bắp tương tự tốt nhất của mình như vậy, trong khi họ cũng tham gia cạnh tranh với ông ?” “Ồ ! người nông đân trả lời, anh không biết rằng những luồng gió thổi những hạt phấn hoa từ những cây bắp này sang những cây bắp khác sao?nếu láng giềng tui trồng toàn những cây bắp kém chất lượng thì sự thụ phấn có thể khiến những cây bắp của tui cũng sản sinh ra những trái bắp kém chất lượng. Do đó nếu muốn có những trái bắp tươi tốt , tui phải giúp những người hàng xóm tui có những trái bắp tươi tốt. Lý do chỉ là đơn giản vậy thôi "
Việc làm và câu trả lời của bác nông dân gợi cho em suy nghĩ gì?
Các em thấy không chân lí thật là giản dị. Nhưng không phải ai cũng dễ dàng nhận ra. Và nhiều người lại cố tình không muốn nhận ra. Có người nhận ra rồi nhưng để thực hiện được nó không phải dễ dàng. Bởi chúng ta phải có bản lĩnh để chiến thắng được lòng nhỏ nhen, tính ích kỉ và những tị hiềm.Người nông dân trên vừa nhận thức được sự liên hệ của cuộc sống. Những trái bắp của ông không thể lớn mạnh trừ khi những trái bắp của người láng giềng cũng lớn mạnh. Các khía cạnh khác trong cuộc sống cũng vậy. Những ai muốn có được sự hoà bình trước hết phải giúp người khác tìm được sự hoà bình. Những ai muốn có cuộc sống tốt đẹp phải giúp người khác tìm được cuộc sống tốt đẹp cho họ. Những ai muốn có hạnh phúc nên giúp đỡ người khác tìm được hạnh phúc. Nếu không muốn khổ đau thì đừng đem đau khổ cho người khác. Bởi cuộc sống của mỗi người gắn liền với tất cả tất cả người.
Câu chuyện thứ 3:
Đêm 15-4-1912 một tai nạn thảm khốc vừa xảy ra ngoài khơi Bắc Đại Tây Dương nhấn chì con tàu Titanic và làm hơn 1500 người thiệt mạng. Sau khi chiếc tàu ấy bị đắm một tờ báo ở Anh vừa đăng kề nhau hai bức ảnh minh hoạ có nội dung như sau: trong bức ảnh thứ nhất, người ta thấy chiếc tàu chạm vào tảng băng bên dưới có dòng chữ : “sự yếu đuối của con người và sức mạnh của thiên nhiên ". Còn bức ảnh thứ hai người ta lại thấy một người đàn ông nhường chiếc phao cấp cứu của mình cho người đàn bà đang bế con trên tay. Lần này bức ảnh được chú KẾT bằng dòng chữ: “ sự yếu đuối của thiên nhiên và sức mạnh của con người "
Em có bình luận gì về hai bức tranh và hai lời đề tự trên?
Các em ạ, Titanic có nghĩa là vĩ đại. Đặt tên cho như thế cho con tàu, con người muốn nói lên niềm kiêu hãnh cho một công trình có một không hai vào thời (gian) bấy giờ. Nhưng cái vĩ đại mà con người tưởng mình có thể đạt được trong tiến bộ khoa học kĩ thuật ấy không là gì trước sức mạnh thiên nhiên. Nhưng các em thấy không, thiên nhiên có thể cướp đi con tàu nhưng không thể cướp được sự sống của bà mẹ và em bé bởi vì người đàn ông dũng cảm kia vừa sẳn sang hy sinh tính mạng để cứu sống họ.
Sức mạnh sự vĩ đại đích thực của con người không nằm trong khả năng chinh phục hay chế ngự thiên nhiên, mà chính là trong khả năng chế ngự được bản thân vượt thắng sự ích kỷ. Mahatma Gandhi,người dành độc lập cho Ấn độ bằng cuộc đấu tranh bất bạo động vừa nói : “sức mạnh vĩ đại nhất mà con người có trong tay mình chính là tình yêu".
Câu chuyện thứ 4:
Ở Palextin có hai biển hồ cùng lấy nước từ một nguồn là sông Giócđan. Nhưng các em biết không ở biển hồ thứ nhất, nước bị ô nhiễm nghiêm trọng, không có một sinh vật nào sống soát được, nó được gọi với cái tên là biển hồ chết, sở dĩ như vậy là vì nó nhận nước rồi giữ lấy cho riêng mình chẳng trao đổi cho sông hồ nào cả. Còn biển hồ thứ hai có tên gọi là biển hồ Galile nước trong xanh, cá tôm đày ắp, sinh vật xanh tươi. Bởi vì nó nhận nước rồi lại chia đều cho nhiều hồ và sông khác. Một sự khác nhau thật là thú vị phải không các em?
Em có suy nghĩ gì từ câu chuyện trên ?
Các em ạ, hạnh phúc không phải chỉ là nhận lấy mà còn là biết cho đi. Người hạnh phúc nhất ở trên đời là người biết đem đến cho người khác nhiều hạnh phúc nhất Các em thấy không cho không phải là mất đi mà lại được, chúng ta cho đi tức là chúng ta vừa nhận về. Bởi vậy trong cuộc sống các em phải luôn biết sẻ chia với người khác. Nếu biết sống vì người khác thì cuộc đời chúng ta sẽ tốt đẹp hơn nhiều lần, cuộc đời sẽ có ý nghĩa thêm bội phần. Có người nói" người ta kính trọng bạn không phải những gì bạn nhận được. Sự kính trọng là phần thưởng dành cho những gì mà bạn cho đi". Các em có tin không? Tin hay không các em hãy thực hành ngay để biết kết quả nhé.
Câu chuyện thứ 5:
Trong một giờ sinh hoạt lớp học sôi nổi tranh luận về cách đánh giá một con người. Có nhiều ý kiến khác nhau. Ai cũng đánh giá là mình đúng. Cuộc tranh cãi xem chừng không có hồi kết. Cả lớp đồng tình xin ý kiến cô giáo. Cô giáo không trả lời ngay mà dùng hai hình ảnh để các em tham khảo. Lần thứ nhất cô giáo đưa lên một tờ giấy trắng trên đó có một vết mực đen, cố giáo hỏi: "các em nhì thấy gì?" cả lớp đồng thanh :" chúng em nhìn thấy vết mực đen" cô giáo bảo" vết mực đen là một phần rất nhỏ, còn phần lớn là tờ giấy trắng sao các em không nhìn ra". Tiếp theo cô giáo đặt lên bàn một quả cầu, rồi hỏi" các em thấy quả cầu màu gi? Cả lớp hô to: màu đen ạ" bỗng cô giáo quay quả cầu 1800 rồi hỏi bây giờ các em thấy quả cầu màu gì? Lần này tất cả người lại thấy nó có màu trắng. Cô giáo bảo các em thấy không nếu nhìn từ hai góc độ khác nhau các em thấy màu sắc quả cầu khác nhau.
Các em hãy cho biết quan điểm của cô gáo về cách đánh giá một con người?
Các em thấy không con người ta ai cũng có hai mặt: mặt tốt và mặt xấu, nhưng mặt tốt là cơ bản, là nhiều hơn. Muốn đánh giá một con người để không bị phiến diện các em phải nhìn từ nhiều góc độ khác nhau. Trước sự vấp ngã của một con người các em phải biết cảm thông, phải biết nâng đở họ đứng dậy.Không nên vì một sai làm nhỏ mà đánh gục người khác, vô hình chung nhiều khi chúng ta vừa làm tổn thương, làm hại một con người chúng ta vừa đẩy họ xuống vực sâu. Nếu nhìn đời dưới góc độ tình thương các em sẽ thấy thế gian này mới đáng yêu làm sao, những con người quanh ta mới đáng quý làm sao Nếu được như vậy các em vừa gieo lên trên mảnh đất tốt tươi kia một hạt mầm tốt, và biết đâu đó chúng ta vừa làm thay đổi một con người, và nhiều con người khác.
Câu chuyện thứ 6:
Xưa có một người thầy một hôm muốn dậy cho học sịnh một bài đạo đức, thầy bảo các em hảy mang vào lớp một người một bao khoai, và hảy khắc và mỗi củ khoai tên của một người mà mình còn giận hờn còn ghen ghét, tên của những người vừa mang lại cho mình sự khó chịu. Sau đó hãy mang theo bao khoai đó bên mình. Cả lớp làm theo, và một cảm giác thật là khó chịu và phải mang lè kè bên mình một bao khoai nặng, rồi chẳng bao lâu những bao khoai kia thối vữa ra, khi tất cả người hết chịu nỗi thì thầy giáo mới bắt đầu lên lớp cắt nghĩa. Cả lớp ai cũng thấm thía bài học thầy dạy
Theo em thầy muốn dạy điều gì?
Thầy vừa chỉ cho chúng ta cái giá khi luôn cất giữ bên mình những nỗi giận hờn phiền muộn và bi quan. Chúng ta thường nghĩ rằng sự tha thứ là món quà dành cho người khác nhưng thực chất đó là món quà dành cho chính bản thân chúng ta. Sự tha thứ không thể làm thay đổi được quá khứ nhưng nó có thể mở rộng lớn cánh cửa dẫn đến tương lai. Sự tha thưa và lòng yêu thương luôn có thể cảm hóa được người khác. Các em thấy trong lịch sử mỗi khi chiến thắng quân xâm lược thì ông cha ta vừa cấp lương thực, thuốc men, ngựa xe cho kẻ thù để chúng về nước, bởi họ hiểu rằng:"lòng nhân ái là vũ khí cao thượng nhất để khuất phục kẻ thù". Trịnh Công Sơn vừa viết rất hay: "Mỗi đêm, tui nhìn trời đất để học về lòng bao dung. Nhìn đường đi của kiến để biết về sự nhẫn nhục. Sông vẫn chảy đời sông. Suối vẫn trôi đời suối. Ðời người cũng để sống và hãy thả trôi đi những tị hiềm."
Câu chuyện thứ 7:
Cuối năm học thứ nhất ở trường y, một sinh viên phải trải qua một kỳ thi vấn đáp. Là một sinh viên chăm chỉ, nên anh ấy vừa vượt qua hết các câu hỏi trong đề thi một cách khá dễ dàng. Những tưởng anh ta sẽ đạt điểm tuyệt cú cú cú đối cho đến khi bắt gặp câu hỏi cuối cùng: “bạn hãy cho biết tên người lao công trường ta?”. Anh tự hỏi không biết thầy có ý đùa không nữa. Và cuối cùng anh ta quyết định không trả lời vì nghĩ rằng mình không có bổn phận phải trả lời câu hỏi ấy. Nhưng các em biết không thầy giáo quyết định không cho anh ta điểm tuyệt cú cú cú đối, thật là kỳ lạ phải không các em?
Em có đồng ý với cách làm của thầy giáo không? và hãy cho biết quan điểm của em?
Trả lời:
Các em ạ, có thể các em không đồng tình với quan điểm của thầy giáo, nhưng các em nên nhớ rằng đó là một bài học mà em nên phải suy nghĩ, bởi các em biết không, trong sự nghề của mình, các em sẽ còn gặp gỡ rất nhiều người thuộc tất cả tầng lớp khác nhau trong xã hội. Tất cả họ đều là những người quan trọng. Họ đáng để chúng ta quan tâm và chăm nom dù rằng tất cả những gì mà các em có thể làm được cho họ chỉ là một câu chào với nụ cười thật tươi trên môi. Các em có đồng ý vậy không?
Câu chuyện thứ 8
Ở một thành phố nọ có một người hiền lành làm nghề đóng giày. Những đôi giày mà anh ta đóng rất tuyệt cú cú cú do anh ấy biết chọn da tốt, đóng vừa vặn,giá lại rẻ. Ây vậy mà khách đến đóng giày lại rất ít, bởi mỗi khi cầm bàn chân của khách lên anh ta lại có thể nói đúng những đặc điểm của họ. Mà lại là những điểm xấu mới ác chứ. Khách muốn đóng ngưng không dám đến. Vì lẻ đó, tiệm của anh ta ngày càng ế ẩm .Những ngày mùa đông tới, anh ta rất lo âu bởi cái đói, cái rét bắt đầu tấn công. Đã nhiều ngày trôi qua anh không có lấy một người khách. Một chiều nọ, bụng đói cồn cào, không đủ sức cầm nổi chiếc búa nhỏ. May thay có một người vào trả giá mua một đôi giày với giá rẻ mạt. Anh ta vội bán ngay. Cầm tiền trong tay, anh băng qua đường đến quày bánh mì. Vừa trở về vừa nhai ngấu nghiến chiếc bánh , khi đi qua một mái hiên , anh trông thấy một bà lảo nằm bên dưới đang run rẩy vì lạnh cóng. Đọng lòng, anh dừng lại và cho bà lảo một ít tiền. Bà lão cầm tiền mĩm cười : “Thank lòng tốt của cháu, ta sẻ giúp con giàu có bằng nghề đóng giày. Tuy nhiên để tránh chuyện làm khách phật lòng ta cho con một hòn đá nhỏ. Mỗi khi đóng giày cho ai, con hãy ngậm viên đá vào miệng và đừng nói điều gì. Hãy chịu đựng im lặng dẫu cho điều gì xảy ra, đến người khách thứ một trăm thì viên đá sẽ thành viên kim cương. Con hãy bán nó đi và có thể sống sung sướng suốt đời Anh ta cầm viên đá trở về nhà. Tiệm đóng giày của anh bắt đầu có khách vâng lời bà lão, anh không hề hé răng. Nhiều tháng trôi qua vừa đến người khách đóng giày thứ 98 và 99. Và một buổi sáng , người khách thứ 100 bước vào. Đó là một tu sỉ. Anh cố gắng im lặng trước vị khách sau cùng ấy. Nhưng khi cầm bàn chân vị tu sĩ lên, anh biết ngay đây là một tên ma cô đang khoác áo từ bi. “ ông chỉ là một tên kẻ cướp chứ không phải là tu sỹ " anh la to khiến người khach giật mình bỏ chạy. Anh nhả viên đá và ném đi
Em rút ra được bài học gì từ câu chuyện trên
Đó là bài học về lòng trung thực. chúng ta thật cảm phục anh thợ đóng giày kia bởi anh ta thà chấp nhận sự cùng kiệt khổ chứ không không chấp nhận đánh đổi sự trung thực để lấy sự giàu có. Em biết không năm 2004 có một sự tự thú của một nhà vật lí vừa gây sững sờ cho cả giới vật lí, và những người kính trọng ông thì vô cùng thất vọng. Ông là Stêfen hốpking. Ông là tác giả của lí thuyết về hố đen vũ trụ vừa đêm đến cho tất cả người sự kính trọng và khâm phục vô bờ bến, tất cả người vô cùng ngưỡng mộ ông. Nhưng các em biết không ông vừa tuyên bố rằng lí thuyết về hố đen củ mình là sai lầm. Nếu ông không nói ra thì không một ai biết rằng ông sai, và ông vẫn ở trên đỉnh vinh quang, nhưng như các em vừa thấy ông không đánh đổi vinh quang bằng sự dối trá. Và các nhà vật lí và tất cả người sau cú xốc ban đầu, giờ đây càng kính trọng ông hơn. Các em biết không ông là người bị liệt toàn thân và được đánh giá là có bộ óc vĩ đại chỉ sau Anhxtanh.
Vài dòng kết luận:
Các em thân mến!
Các em nên nhớ rằng hạnh phúc không đến từ những gì một người đang có, mà từ chổ người ấy là ai. Cho đi và tha thứ thì cao quí hơn là chỉ biết nhận lấy và nuôi mãi oán thù. Chúng ta không chế ngự được thế giới chung quanh, nhưng chúng hoàn toàn có thể làm chủ cuộc sống của chính mình. Cuộc sống sẽ tốt đẹp hơn nếu chúng biết đặt tình bạn lên cái tui ích kỷ, biết khiêm tốn thay cho tự mãn, biết lắng nghe thay vì chỉ ban phát lời khuyên. Các em cần biết rằng không nên ghét bỏ một người chỉ vì lo sợ khi thấy họ khác mình, trái lại phải biết sợ hãi chính lòng căm ghét ấy… Niềm vui nằm trong chuyện có được sức mạnh chân chính để nâng người khắc dậy, chứ không phải sức mạnh giả tạo để hạ người khác xuống. Các em nên nhớ rằng rằng giá trị cuộc sống không phải được đo bằng năm tháng lo tích cóp tài sản, mà bằng những phút giây quên đi hạnh phúc cá nhân để sẻ chia niềm tin, khơi nguồn hi vọng, lau khô nước mắt và xoa dịu những nổi đau.Vẽ đẹp của một người không chỉ được nhận biết bằng mắt mà bằng cả trái tim, và dù thời (gian) gian và nỗi khổ có thể tàn phá hình hài thì chúng cũng đồng thời (gian) làm tăng nhân cách và giá trị của con người. Các em không nên xét nét người khác, vì tất cả người đều có quyền hưởng hạnh phúc dù họ tốt hay xấu, vì suy cho cùng chuyện họ trở nên tốt hay xấu chính là tùy thuộc vào chuyện họ được người xung quanh giúp đỡ hay chỉ gây cho họ những tổn thương...Mỗi con người đều được tạo hóa ban tặng một món quà riêng biệt, và cuộc sống chỉ có ý nghĩa khi tất cả người biết sẻ chia món quà ấy với những người chung quanh.
Đó là tất cả những gì mà tui muốn tâm sự với các em. Chúc các em có một tuần học thật hạnh phúc, thật giỏi, thật vui và làm được nhiều điều có ích cho cuộc sống.
Được đăng bởi Trần Văn Sáu gv Vật lí trường THPT chuyên Lê Quý Đôn thành phố Đông hà tỉnh Quảng Trị.
